کدخبر: 48410
19:42
1395/09/19
علیرضا صادق-تا روشن شدن همه تاثیرات به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در ایالات متحده راهی طولانی در پیش است با این حال نخستین نشانه‌ها به ظاهر هزاران کیلومتر دورتر از خاک آمریکا و در شهری نمایان شده است که چند سالی است یکی از نمادهای گره کور بحران خاورمیانه است. حلب قلب تجاری سوریه، ماه‌ها و سال‌هاست که به صحنه نبرد ارتش این کشور و شورشیان مسلحی مبدل شده است که سودای برانداختن بشار اسد از قدرت را دارند.
بزرگترین شهر سوریه دیرتر از سایر شهرها به اعتراضات در سوریه پیوست. با این حال این اتفاق زمانی رخ داد که تحولات سوریه از حالت مسالمت‌آمیز خارج شده و یک جنگ داخلی تمام عیار درگرفته بود. جنگی که با مداخله قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی مبدل به یک جنگ نیابتی طولانی با میلیون‌ها آواره و هزاران کشته شد و تاکنون ادامه یافته است. نبردحلب همواره در کانون این جنگ داخلی قرار داشته است. ماه‌ها قبل بشار اسد این نبرد «ام المعارک» یا مادر جنگ‌ها نامیده و موفقیت در آن را سرنوشت‌ساز دانسته بود. موفقیتی که ارتش سوریه برای مدت زمانی طولانی از آن دور ماند. مداخله ارتش روسیه به نفع دولت روسیه و بشار اسد بی‌گمان کانون اصلی تغییر صحنه نظامی و میدانی در سوریه بود. با پشتیبانی هوایی و لجستیکی ارتش روسیه، نیروهای دولتی توانستند شورشیان را از مواضع خود یکی پس از دیگری به عقب برانند و سرانجام به حلب برسند. جایی که شهر به دو بخش شرقی که در دست شورشیان بود و بخش غربی که در دست نیروهای دولتی بود تقسیم می‌شد. کار نبرد در حلب طولانی و سخت پیش رفت. چند بار محاصره قسمت شرقی شهر شکسته و دوباره برقرار شد. بمباران‌های متعدد نواحی شرقی به دست ارتش سوریه و روسیه از عوامل اصلی پیشرفت نیروهای دولتی بود که البته اتهام کشته شدن غیرنظامیان را هم برای آن‌ها به دنبال داشت. گلوله‌باران گاهگاه قسمت غربی توسط شورشیان هم به کشته شدن غیر نظامیان منجر می‌شد. نبرد شهری تمام عیار در حلب میان ارتش سوریه و متحدانش با شورشیانی ادامه یافت که از پشتیبانی کشورهای عرب خلیج فارس، ترکیه و تاحدودی کشورهای غربی برخوردار بودند. شورشیانی که البته از گروه‌های مختلف تشکیل می‌شدند و مسئله حضور افراط‌گرایان اسلامی و جنگجویان تکفیری خارجی در میان آن‌ها بسیار جدی و به خصوص محل منازعه آمریکا و روسیه بود. در حالی که آمریکا و متحدانش اصرار داشتند که حضور تروریست‌های تکفیری در شرق حلب به جنگجویان جبهه نصرت (شاخه القاعده در سوریه) محدود می‌شود، روسیه و دولت سوریه بخش عمده شورشیان را از جمله تکفیری‌ها می‌دانستند. سرنوشت حلب بارها و بارها مورد مذاکره جان کری و سرگئی لاوروف قرار گرفت و هر بار توافق‌های نیم‌بندی برای آتش بس به دست آمد که در هیاهوی هرج و مرج میدانی و البته بی‌میلی طرفین به راه حل‌های سیاسی آتش‌بس‌ها شکسته شد. گیر افتادن نزدیک به ۳۰۰ هزار غیرنظامی در شرق حلب و نواحی در دست شورشیان و بیم از بروز یک بحران انسانی نگرانی اصلی نهادهای بین‌المللی بود. بمباران‌ها و گلوله‌باران‌های طرفین هم هر روز به کشته شدن تعدادی از غیرنظامیان منجر می‌شد و صحنه‌هایی دلخراش را پیش روی جهانیان می‌نهاد. استراتژی دولت اوباما در سوریه دچار ابهام و تناقض بود و راهبردهای سیاسی آن را هیچ ابزار نظامی پیشتیبانی نمی‌کرد. تنش میان روسیه و آمریکا هم بالا گرفته بود و پوتین قصد داشت به هر قیمتی از سقوط سوریه به دست غرب و متحدانش جلوگیری کند. در حالی که نیروهای دولت سوریه با پشتیبانی روس‌ها در موضع تهاجم قرار داشتند، و شورشیان در موضعی تدافعی، تحول واقعی از راه رسید.
تقریبا همه پیش‌بینی‌ها از پیروزی هیلاری کلینتون در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا حکایت داشتند. به نظر می‌رسید که کلینتون در صورت پیروزی به دلیل نزدیکی بیشتر به کشورهای عربی پشتیبان شورشیان و البته رابطه سرد با روسیه پوتین موضع سرسختانه‌تری در قبال دولت بشار اسد اتخاذ خواهد کرد. امری که می‌توانست برای شورشیان سوری حیاتی باشد. پیروزی دونالد ترامپ اما تمام معادلات را بر هم زد. او اگرچه چیز چندانی در مورد سیاست خارجی نمی‌دانست و نمی‌داند اما بارها بر نادرستی راهبرد آمریکا در سوریه پای فشرده بود. ترامپ معتقد بود که مقابله با اسد و روسیه در سوریه کار نادرستی است، مبانی انزواگرایانه سیاست خارجی مطلوب او هم هر گونه امکان مداخله آمریکا به سود شورشیان و حتی تقویت آن‌ها منتفی شده است. به فاصله کوتاهی بعد از این تحول، شکست‌های شدید شورشیان در شرق حلب آغاز شد. در هفته‌ها و روزهای اخیر شورشیان از بسیاری مواضع خود در شرق حلب عقب نشینی کرده‌اند. همزمان هزاران غیرنظامی از مناطق تحت تسلط شورشیان به سمت مناطق تحت تسلط نیروهای دولتی گریخته‌اند و به نظر می‌رسد سرانجام مادر نبردها به سود بشار اسد و متحدانش رقم خورده است.
*توقف موقت حملات در حلب
روسیه اعلام کرد که برای آغاز مذاکرات سوریه درباره حلب و تضمین موفقیت آن، حملات این کشور و ارتش سوریه به بخش شرقی حلب متوقف شده است.
به گزارش ایسنا، به نقل از روزنامه مستقل رای الیوم، این تصمیم ناگهانی روسیه پس از یک دوره مذاکرات بی نتیجه جان کری و سرگی لاوروف، وزرای خارجه آمریکا و روسیه در آلمان اتخاذ شده است و به نظر می‌رسد تلاشی از سوی روسیه باشد تا روند پیچیده مذاکرات درباره حلب را به نتیجه برساند.
آنگونه که وزارت خارجه روسیه اعلام کرده، حملات هوایی و توپخانه‌ای ارتش سوریه به مناطق شرقی حلب که در کنترل شبه نظامیان شورشی سوری است، متوقف شده تا غیر نظامیان که در این منطقه مدت‌هاست در محاصره قرار گرفته‌اند از آن خارج شوند.
سرگی لاورف، وزیر خارجه روسیه در حاشیه نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا گفت: می‌توانم به شما بگویم که عملیات جنگی ارتش سوریه در شرق حلب متوقف شده است چرا که عملیات گسترده‌ای برای خارج کردن غیر نظامیان در جریان است.
وی تصریح کرد: گذرگاه امنی برای خارج کردن ۸۰۰۰ تن در مسافت ۵ کیلومتر وجود خواهد داشت.
لاورف همچنین گفت که مذاکرات نظامی و دیپلماتیک در روز شنبه در ژنو برگزار خواهد شد تا مقدمات حل مشکلات و پایان درگیری‌ها در شرق حلب فراهم شود.
در همین حال جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در واکنش به اظهارات لاورف گفت: این نشانه این است که امر مثبتی ممکن است رخ دهد.
در همین حال سازمان ملل نیز مجددا خواهان آتش بس در شرق حلب شد.
دیدبان حقوق بشر سوریه که نهادی نزدیک به مخالفان سوری است پس از این تصمیم روسیه اعلام کرد، شدت درگیری‌ها در حلب به شکل چشمگیری کاهش یافته است و حملات هوایی متوقف شده اما حملات توپخانه‌ای گاه و بی گاه مشاهده می‌شود.
*تداوم نبردها در سوریه
پیروزی در حلب ارزش نظامی، استراتژیک و البته روانی بسیار زیادی برای دولت سوریه دارد و می‌توان آن را بزرگترین پیروزی این دولت در جنگ داخلی سوریه دانست. با این همه مشکلات در سوریه پیچیده‌تر از آن است که بتوان سخن از پایان جنگ داخلی گفت. کردهای سوریه در شمال این کشور مدتی است که تقریبا به صورت خودمختار به نبرد با داعش مشغول هستند و متحد اصلی ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا به شمار می‌روند. بعید است که این گروه‌ها به سادگی حاضر به پذیرش اقتدار دولت مرکزی سوریه باشند. از سوی دیگر ترکیه نیز مدتی است در شمال سوریه به تحرکات وسیع نظامی و حمایت از گروهی از شورشیان مشغول است، حرکت نیروهای ارتش سوریه به سمت مرز ترکیه حتی ممکن است زمینه‌ساز درگیری‌های نظامی بیشتر میان این شورشیان و نیروهای ارتش را فراهم آورد.
خلافت خودخوانده داعش هم در شهر رقه سوریه مستقر است و این شهر مهم‌ترین و آخرین دژ خلافت وحشت به شمار می‌رود و نحوه همکاری یا رقابت روسیه و متحدانش و آمریکا و متحدانش برای تسخیر این دژ می‌تواند زمینه‌ساز مسائل بسیاری باشد. مادر جنگ‌ها در حلب، به سود دمشق به پایان رسیده است اما هنوز جنگ‌های بسیاری در راهند.
