رویا ایلکا
در یک نگاه کلی به‌نظر می رسد سرما تاثیر ویژه ای بر صنعت و تولید مواد پتروشیمی نداشته باشد و یا حداقل اینکه تاثیر آن مشابه باد و طوفان است و باید استاندارد های طراحی را کمی مناسب سازی کرد (چیزی شبیه تفاوت در چرخه فرایندی و جلوگیری بیشتر از اتلاف حرارتی و ضخامت بیشتر عایق ها که نمونه آن در شرکت های پتروشیمی تبریز و اراک قابل‌مشاهده است).
ولی در نگاه راهبردی به سوخت و خوراک صنعت پتروشیمی که عمدتاَ گاز است ، ضرورت طرحی ملی و فرا وزارتخانه ای را به ذهن متبادر می‌کند به‌گونه‌ای که لازم است کلیه عوامل را به طور یکجا برنامه ریزی و تمام احتمالات را بصورت اقتضایی بررسی و راهکارهای لازم را تا حد امکان در مرحله‌ی عملی پیش بینی و اجرا نمود .
شاید فهرست مصارف گاز ، اهمیت آنها و ارتباط بین عوامل بلندتر از آن چیزی باشد که در ابتدا بنظر می رسد.
در مرحله‌ی اول مصارف و یا تخصصیص منابع با منشاء نفت را می توان به گروه های مختلفی دسته بندی نمود:
پیش از هرچیز مقوله‌ی صادرات حائز اهمیت است. صادرات گاز منبع درآمد ارزی کشور است که بصورت حمل دریایی و یا از طریق خط لوله به مشتریان ارسال شده و بدلیل نقش ارزی آن در بودجه بسیار مهم می‌نماید. قراردادهای گازی در سطح جهان به گونه ایست که عدم و یا نقصان تحویل گاز می تواند خساراتی مالی ، قراردادی و اعتباری را به همراه داشته باشد و در فصول سرد، بدلیل نیاز مصرف کنندگان امکان چانه زنی و توافقات دو سویه با مشتری بسیار مشکل است.
مقوله‌ی بعدی «واردات» است. حجمی از گاز وارداتی از مبداء ترکمنستان صورت می پذیرد که سابقه مشکلات قطع گاز از سوی این کشور و در فصول سرد عمدتاَ به عدم رعایت توافقات از همان سو مربوط بوده و راهکارهای اجرایی آن بایستی از منظر دیپلماسی و روابط بین المللی ،تلاش در عدم وابستگی و تسهیل روابط سواپ گاز بررسی گردد.
بدیهی است اگر بخشی از گاز وارداتی بازصادرات گردد بدلیل تشریک منافع دوکشور امکان قطع گاز از سوی طرف ترکمنستانی بعید خواهد بود.
مقوله‌ی دیگر «تزریق گاز به چاه‌ها» است. یکی از عمده ترین مصارف گاز تزریق مجدد به چاه ها در جهت افزایش فشار آنها و امکان استحصال بیشتر نفت است. حجم تزریق معمولاَ در فصول سرد کاهش می یابد . این در حالی است که برای موثر بودن تزریق نباید حجم آن از سطح مشخصی کمتر شود و تشدید یا کاهش آن نیازمند بررسی بوده و در صورت سرد شدن هوا ضروریست تزریق گاز به چاه ها به سرعت کاهش یابد و منابع در اختیار بخش خانگی قرار گیرد که این امر با حفظ و صیانت از چاه ها همخوانی ندارد.
از طرف دیگر «مصارف خانگی» نیز همواره یکی از اولویت‌های موجود محسوب می‌شده و حجم گاز مصرفی خانگی بسیار بالا و به شدت تابع دمای هوا و شرایط جوی است که از دو بعد حجم و نوسان قابل قیاس و تحلیل است.
حجم گاز مصرفی فی‌الواقع از نظر حجم مصرف سرانه کشور با آب و هوا و دمای کشور تناسب ندارد . سرانه مصرف کشور طبق برخی برآوردها چهار برابر سرانه کشورهای اروپایی است که دلایل تقنینی و فرهنگی و اقلیمی و فن‌آورانه دارد و یا به دلیل برنامه های پنجساله ای است که هدف گذاری آن بر گسترش توزیع گاز تا دورترین روستاها بوده است.
از حیث نوسان مصرف نیز بخشی از آن تحت تاثیر شرایط دمایی و بخشی حاصل از ضعف در طراحی ابنیه و عدم رعایت مناسب عایق بندی ساختمان هاست که مصرف گاز را در فصول سرد افزایش می دهد.
به طور کلی بازشدن گره بسیاری از طرح ها و برنامه ریزی های فوق در طرحی جامع که شاید بتوان آنرا "سند ملی توسعه و انرژی " نام برد معنی می یابد . ابتدا بایستی هدفگذاری مشخصی از سرانه مصرف انرژی صورت پذیرد (مثلاً آیا قرار است ظرف پنج سال به سرانه مصرف گاز خانگی در اروپا رسید ؟)
فازغ از کلی‌گویی‌هایی نظیر فرهنگ سازی، به‌نظر می‌رسد موضوع از طریق تعرفه های معنی دار قیمت گاز حائز کمال اهمیت است و این امر نیازمند تصحیح تعرفه ها بر اساس کار کارشناسی و مصوبات مجلس محترم خواهد بود. بدیهیست تعرفه های حمایتی در موارد خاص و پرداخت هزینه های واقعی برای سایر مصرف کنندگان می تواند تاثیر مهمی در کاهش سرانه مصرف داشته باشد.
در بحث انرژی های تجدیدپذیر نیز بخش بزرگی از گاز و سایر سوخت های فسیلی صرف تولید برق می شود و طرح های مختلفی نیز در راستای طرح های عمرانی پنجساله برای احداث واحدهای جدید دیده شده است.
این در حالی است در چند سال اخیر و با ابداع دانش های فنی مناسب، هزینه تولید برق از منابع باد و آفتاب ( که خوشبختانه کشور از مزیت نسبی مناسبی در آنها برخوردار است ) به شدت کاهش یافته است و شاید ضروری باشد با بازنگری در احداث واحدهای نیروگاهی گازی و جایگزینی آنها با واحدهای بادی و خورشیدی از حجم مصرف گاز بویژه در فصول سرد کاست .
ماحصل آنکه افزایش مصرف گاز در فصول سرد و اولویت گاز و سلامت خانواده ها ایجاب می کند که بعضاَ خوراک واحدهای پتروشیمی قطع شود تا از افت فشار در برخی نقاط کشور اجتناب گردد. این امر نه تنها مسقیماَ بر مقدار تولید مجتمع های پتروشیمی تاثیر گذار است بلکه باعث بروز مشکلاتی در ایفای تعهدات شرکت ها در فروش صادرات ،عدم امکان عرضه پلیمر ها و سایر محصولات پایین دستی می‌گردد که بصورت زنجیره ای به توقف یا کاهش ظرفیت واحدهای پایین دستی این صنعت می انجامد.
به یاد داشته باشیم که در رقابت جهانی شرکت های برای بقای در بازار و حاشیه سود پایین تولید در بنگاه های اقتصادی شاید چند رور توقف تولید یا استمرار آن به معنی حفظ کار و معیشت بسیاری خانوارها باشد.
