دکتر روح ­اله کهن ­هوش نژاد-حوادث روزها و ماه­های اخیر تنگه هرمز، بار دیگر این تنگه استراتژیک را در صدر اخبار بازار جهانی نفت قرار داده است. تنگه هرمز با عرض ۳۳ کیلیومتر در باریک­ترین نقطه، بخش عمده جمعیت جهان را که در آسیا و شرق آفریقا ساکن هستند، به قلب خاورمیانه متصل می ­کند. این تنگه مهمترین گذرگاه نفتی جهان و یک شریان حیاتی است. ۹۰ درصد نفت خلیج فارس معادل ۴۰ درصد تجارت دریایی نفت و ۲۱ درصد مصرف جهانی نفت از این تنگه عبور می­کند. نفتی که روزانه از تنگه هرمز عبور می­کند حدود ۱٫۲ میلیارد دلار ارزش داشته و بین ۲۰ تا ۳۰ نفت­کش هر روز از این تنگه گذر می­کنند. اگرچه بخشی از نفتی که از تنگه هرمز عبور می­کند از کانال­های دیگری که عموماً کندتر بوده و کارآمدی پایین­تری دارند، قابل انتقال است، لکن بستن شدن تنگه هرمز به معنای کاهش عرضه جهانی نفت تا ۱۵ میلیون بشکه در روز خواهد بود. این تنگه برای بازار LNG نیز بسیار حائر اهمیت است به­گونه­ای که حدود ۲۷ صادرات جهانی LNG از تنگه هرمز عبور می­کند. همچنین، بخش عمده­ای از نفت تولیدی کشورهای عربستان، عراق، امارات، کویت، قطر و ایران از طریق تنگه هرمز به متشریان می­رسد. عربستان در سال ۲۰۰۷ خط لوله شرق به غرب را به طول ۷۵۰ مایل از میادین نفتی شرق این کشور دریای سرخ در غرب تا بندر ینبوع برای دور زدن تنگه هرمز ایجاد نمود. امارات نیز خط لوله حبشان فجیره را احداث کرده که می­تواند ۷۰ درصد از نفت تولیدی این کشور را بدون عبور از تنگه هرمز به بازارهای بین­المللی برساند. اما این دو خط لوله روی هم رفته قادر به انتقال ۳٫۵ میلیون بشکه در روز معادل ۱۷ درصد ظرفیت تنگه هرمز هستند. البته این دو خط لوله نیز پیشتر در معرض حملات مختلف قرار گرفته­اند. آسیا مقصد بیش از ۷۵ درصد نفت عبوری از تنگه هرمز است. از نظر حجمی، چین بزرگترین واردکننده نفت از این منطقه است، اما از نظر میزان وابستگی، کشورهای ژاپن، کره جنوبی و هند به ترتیب ۷۸، ۶۳ و ۶۱ درصد از نفت خود را در سال ۲۰۱۸ از این تنگه تأمین کرده و بسیار به آن وابسته­اند. حتی آمریکا که به سرعت درحال تبدیل شدن به صادرکننده خالص نفت است، در سال ۲۰۱۸ حدود ۱٫۳ میلیون بشکه از نفت وارداتی خود را از تنگه هرمز انتقال داده است. لذا آسیب­پذیری کشورهای آسیایی مذکور به اختلال در تنگه هرمز بسیار بالاست. اما باتوجه به ماهیت متلاطم بازار، اثر هرگونه اختلال ادامه­دار در تنگه هرمز بر قیمت نفت جهانی قابل توجه خواهد بود. در این میان، اقتصاد آمریکا علیرغم کاهش بسیار زیاد وابستگی به نفت وارداتی، به دلیل اثر تورمی افزایش قیمت نفت و افزایش قیمت بنزین در داخل آمریکا در امان نخواهد ماند. اما امروزه اهمیت تنگه هرمز تنها نفتی نیست. با افزایش ثروت نفتی کشورهای حاشیه خلیج فارس، حجم تجارت سایر کالاها از تنگه هرمز به سرعت افزایش یافته است. به علاوه، آمریکا نیز در پایگاه­های نیروی دریایی خود در این کشورها سرمایه­گذاری سنگینی کرده است. لذا فارغ از بحث نفت و قیمت آن، تنگه هرمز همچنان ارزشمندترین و حساس­ترین شریان تجاری و دریایی جهان باقی خواهد ماند و می­تواند برای ما بسیار راه­گشا باشد.