گروه امورزیربنایی- نشست مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت بر تاسیسات زیربنایی راهآهن در نشست چهارم معماری راه با عنوان مروری بر ارزش‌های ماندگار و میراث فرهنگی در راه‌های کشور از تلاش برای ثبت جهانی راهآهن جمهوری اسلامی در مدیریت جدید این شرکت خبر داد.
وحیدعلی قارداشی، درسخنانی عنوان کرد: در دوره مدیریت اخیر شرکت راهآهن جمهوری اسلامی چندین پروژه شروع شده که یکی شناخت سازه‌های راهآهن بوده و درکنارش برای ثبت جهانی راهآهن به عنوان اقدامی بنیادین به جای پرداختن به تک تک المان‌ها تلاش شده است. ضمن اینکه درصددیم گردشگری ریلی را توسعه دهیم و موزه ریلی را نیز راه‌اندازی کنیم.
قارداشی با بیان اینکه تلفیق وزارتخانه‌های راه و مسکن برای دولت تدبیر و امید فرصتی بود تا از توان معماران و شهرسازان خادم در راهآهن برای طراحی جذاب‌تر ایستگاه‌های راهآهن استفاده شود، گفت: بسیاری از بناهای معاصر کلنگی ساخته شده‌اند و درسال‌های بعد ارزش تاریخی نخواهند داشت.
همچنین در این نشست، اسکندر مختاری، معمار و پژوهشگر در سخنانی تاکید کرد: تاز مانی که مسخ نفت و تکنولوژی نبودیم نگاه آمایشی به سرزمین داشتیم. فلات ایران ترکیب دشت و کوه است و انسان گذشته موانع را به مواهب تبدیل می‌کرده است. اقدام آریایی با ورود به فلات ایران به انتخابی اصلح دست زدند و شناخت سرزمین اصلی‌ترین عامل حیات درایران قبل از اختراع خط بوده است.
مختاری با بیان اینکه تاسیسات راه درایران زمان هخامنشیان ایجاد شد، افزود: جست‌وجو برای یافتن سرزمین‌های جدید، مبادله کالا و جنگ درکنار تعامل فرهنگی از عوامل اصلی ایجاد راه بوده است. راه درگذشته عملکردی چون اینترنت داشته و مردم و فرهنگ‌ها را به هم مرتبط می‌کرده است.
این معمار با تاکید بر اینکه شهر، زاده راه است، عنوان کرد: بزرگترین دستاورد راه، شهر است و اگر شهرها شکل گرفته‌اند به دلیل راه‌های ارتباطی بوده و اهمیت راه تا آنجاست که الواح پیروزی شاهان و فرامین آنها بر روی تاسیسات راه قرار می‌گرفته است.
این پژوهشگر با بیان اینکه تاسیسات راه در دوره‌های مختلف تنوع زیادی یافته و به شکل‌های آب‌انبار، قدمگاه، دارالضیافه، رباط و کاروانسرا متجلی بوده، افزود: تاسیسات راه دارای تنوع مکانی، تاریخی و سبکی هستند و کاروانسراها را می‌توان طبقه بندی کرد.
وی با بیان اینکه معماری راه در دوره صفوی شانیت یافت، گفت: در دوره صفوی دو کاروانسرای شبیه هم نداشتیم.
همچنین هما کرمانیان، پژوهشگر و کارشناس ارشد مرمت ابنیه درسخنانی عنوان کرد: مسیرهای فرهنگی از دهه ۹۰ شکل گرفته و شامل راه‌هایی است که بر مبنای اراده بشری و به نوعی دربرگیرنده تعاملات جوامع مختلف و دارای اهمیت اجتماعی هستند. هخامنشیان بنیانگذار راه‌ها بوده‌اند و در دوره سلوکی به اقامتگاه‌های بین راهی و پلیس سواره توجه شد. در دوره ساسانی چاپارخانه‌ها به تکامل رسیدند و پس از اسلام کاروانسراهای زیادی شکل گرفتند و تعاملات اقتصادی قوی ایجاد شدند.
کرمانیان افزود: میراث معماری وابسته به راه ۱۰ طبقه‌بندی دارد که شامل ساباط، رباط، کاربات، کاروانسرا، خان، آب‌انبار، چاه‌خانه، میل‌های راهنما، مهمانخانه و راهوند است. در دوره ساسانی این عناصر مورد توجه خاص بودند و عصر طلایی کاروانسراها دردوره صفوی بوده است. درعین حال در دوره معاصر با ورود عناصر نقلیه کاروانسراها متروک می‌شوند.
همچنین دراین نشست، فرامرز پارسی، معمار و پژوهشگر درسخنانی عنوان کرد: راه را می‌توان از پایه‌های مدنیت دانست و مدنیت تنها وابسته به شهرها نیست و راه گاهی خود زاینده شهر و عامل توسعه آن است.
پارسی با تاکید بر کمبود محسوس منابع مکتوب درحوزه راه گفت: راه یک مفهوم است نه کالبد صرف و شامل مسیر حرکتی و ابنیه و عناصر وابسته درکنار هم و قابل ثبت ملی شدن است.
این معمار با تاکید بر اینکه راهآهن نه تنها حاصل مدرنیته بلکه حامل آن نیز هست، افزود: راهآهن توانسته رویکردهای مدرن و امکانات زندگی مدرن را وارد شهرها کند و منجر به تغییرات در زیرساخت‌های تمدنی شود.
این پژوهشگر تاکید کرد: متاسفانه بسیاری از ساختمان‌های جنبی ایستگاه‌های ریلی رها شده تغییر نما داده‌اند که این امر نتیجه مداخلات غیر اصولی است. این بناهای رها شده می‌توانند تبدیل به هتل و مرمت شوند.
