گزارش جهان اقتصاد به بهانه ۲۹ دی روز؛ هوای پاک
فهمیمه بابایی- کارشناس ارتباطات-همه ساله با فرا رسیدن ۲۹ دی روز هوای پاک، صفحات روزنامهها، مجلات و سایتهای خبری پر از اخبار و گزارشهایی در مورد مشکلات و بیماریهای ناشی از آلودگی هوا و راههای رفع این معضل است.
اما با پایان فصل پائیز و زمستان و کاهش موقتی غول آلودگی، نگرانیها فروکش کرده و به وادی فراموشی سپرده میشود تا سال دیگر و روز از نو و روزی از نو.
به جرأت میتوان گفت که معضل آلودگی کلانشهرهای بزرگ، از آن دست مشکلاتی است که فقط و فقط راهکار حل آن، فرهنگسازی و فراهم ساختن مقدمات یک انقلاب فرهنگی در جامعه است. نه تغییر سوخت و نه کاهش تعداد وسایل نقلیه نمیتواند به تنهایی به این مشکل پایان دهد، چرا که روز به روز بر وابستگی انسانها در جوامع شهری و روستایی به امکانات رفاهی افزوده شده و هر کس به فراخور نیاز خود از این وسایل استفاده میکند.
مشکل آلودگی هوا فقط به ایران و تهران خلاصه نمیشود؛ از شرق آسیا تا قلب اروپا و آمریکا با این مشکل دست و پنجه نرم میکنند. بسیاری از کشورهای توسعهیافته با برنامهریزی درست و البته سپردن اختیارات لازم به یک مدیریت واحد توانستهاند مشکل آلودگی هوا را از بحران خارج کنند. این روزها که مسئولان درگیر این بحث، هر یک به نوعی مشکل را گردن دیگری میاندازند و در واقع هر کدام به تنهایی داعیه حل این مشکل را دارند، بهتر است از منظری دیگر به آن نگاه کرد و امکاناتی را یافت که شاید به دلیل در دسترس بودن از دید مسئولان امر جا مانده باشد. اتفاقی که شاید بتواند بعد از سالها، کلید برونرفت از این مشکل باشد.
تا چند دهه پیش در شهر لندن که همیشه از نعمت باران برخوردار بوده، معضل آلودگی هوا و ترافیک، موجب سردرگمی و نگرانی بسیاری از ساکنان و توریستهای این شهر شده بود. اما دولتمردان انگلیسی چه راهکاری را در پیش گرفتند که توانستند هم بر آلودگی هوا و هم بر گره کور ترافیک غلبه نمایند.
آلودگی هوا آن هم در شهر توریستی لندن یکی از مشکلات جدی در پایتخت انگلستان بود که در نهایت با برنامهریزی و اتخاذ تدابیر مناسب تا حدود بسیار زیادی حل شد.
در نخستین قدم، بخشهای دولتی با به حداقل رساندن خود پستچیگری و کاهش تردد در بین سازمانها، فرآیند جدیدی را برای فعالیتهای خود تعریف نمودند که در نهایت منجر به حذف اقدامات زائد و بهینهسازی امور شد. این اقدام با هماهنگی کامل بین بخشهای اجرایی و با حمایت دولت و احزاب به وقوع پیوست که خود موجب حل بسیاری از تداخلات کاری شد. هم اکنون پست انگلستان، با بر عهده گرفتن بسیاری از خدمات شهری و روستایی، نقش مهمی در کاهش آلایندهها و ایجاد هوای پاک دارد.
یکی دیگر از شهرهایی که پس از دوران انقلاب صنعتی دچار مشکل آلودگی هوا شد، توکیو پایتخت ژاپن بود. مسئولان ژاپن پس از چند دهه دست و پنجه نرم کردن با این مشکل، در تصمیمی واحد ضمن برنامهریزی جهت فرهنگسازی در بلند مدت، راهکارهای کوتاه مدتی را برای رفع مشکل در دستور کار قرار دادند که از جمله آنها میتوان به تمرکززدایی از این کلانشهر و پخش شدن مراکز تصمیمگیری و قدرت در شهرهای دیگر اشاره کرد.
اداره پست ژاپن نیز که از ثروتمندترین سازمانهای دولتی دنیا بهشمار میرود با تغییر ساختار و مأموریت، خدمات مختلف اجتماعی، مالی و الکترونیکی را در جامعه بر عهده گرفت و تا جایی پیش رفت که هم اکنون اداره پست این کشور، دومین بانک بزرگ ژاپن مشغول فعالیت است.
در ایران اما، مشکل به دلیل وسعت شهر و جمعیت زیاد به یک انقلاب عظیم نیاز دارد. در کوتاه مدت، اقداماتی مانند توسعه حمل و نقل عمومی، بهینه سازی سوختهای مصرفی و برخی دیگر از این اقدامات شاید بتواند در رفع آلودگی هوا مؤثر باشد ولی به دلیل تمرکز دستگاههای اجرایی و همچنین سیل مهاجرت از روستاها به شهرها، راهکار مناسبی برای طولانی مدت نبوده و باید برای این مشکل فرهنگسازی نمود.
راه حلی که در بسیاری از جوامع مدرن برای رفع مسائلی نظیر این ها در پیش گرفتند، ترسیم نقشه راه برای ریشه کنی مشکل است. شالوده اصلی هر جامعهای را کودکان و نوجوانان آن تشکیل میدهند و هر چه آموزش در این سنین عمیقتر و ریشهای باشد خود به ارزش در بزرگسالی تبدیل میشود.
ادارات پست در بسیاری کشورها، به یک صنعت مهم که با تنوع خدمات مالی، فیزیکی و الکترونیکی، درآمده و هر شهروند میتواند با سرویسهای مختلفی که در این ادارات تعریف شده، بسیاری از نیازهای خارج از منزل و یا محیط کار را برطرف نماید.
این قابلیتها تا جایی در لایههیا مختلف زندگی شهروندان این جوامع نفوذ کرده که حتی در برخی کشورهای اروپائی مردم دیگر برای انجام امور اداری نیز نیاز به مراجعه حضوری نداشته و پست به نیابت از آنان، به رفع این گونه موارد می پردازند.
زمانی که یک شهروند ایرانی برای دریافت خدماتی نظیر ثبتنام در دانشگاهها و یا دریافت مدارک از سازمانها صرف میکند با احتساب ترافیک و فاصله مکانی هر سازمان چیزی در حدود ۳ تا ۴ ساعت در روز است که چنانچه هر شخص با واگذاری امور خود به پست، با وجود شبکه حمل و نقل وسیع و بیش از ۵ هزار پستچی در سراسر کشور، روزانه از ۳ میلیون سفر کاسته شده و این خود می تواند علاوه بر کاهش ترافیک، در پاکیزگی هوا و مصرف سوخت نیز اثر مثبت گذاشته و در نهایت موجب افزایش بهرهوری ملی شود.
بر اساس گزارشی که دفتر بازاریابی شرکت پست در خصوص تأثیر قراردادهای کلان این شرکت بر کاهش رفت و آمدهای ناشی از انجام کار اداری مردم منتشر نمود، با انعقاد قراردادهای کلان پست با دیگر سازمان ها و بخشهای دولتی، بیش از ۹۳ میلیون سفر و در ازای سایر قراردادها بیش از ۹۴۴ میلیون سفر کاری مردم کاهش پیدا میکند که در مجموع خدمات پستی قابلیت کاهش بیش از یک میلیارد سفر را داراست که البته این رقم فقط مربوط به بخش قراردادهاست که در صورت احتساب خدمات باجهای که رقمی در حدود ۳۰۰ میلیون مرسوله در سال را شامل میشود، میتوان نتیجه گرفت که اگر به ازای هر مرسوله ۲ سفر در نظر بگیریم، نزدیک به ۲ میلیارد سفر غیر ضروری، سالانه کاهش پیدا خواهد کرد.
راهکارهای زیادی برای برون رفت از معضل آلودگی هوا که علاوه بر اثرات منفی در جسم و روح شهروندان باعث اتلاف منابع مالی جامعه است، وجود دارد که یکی از آنها همان تسری خدمات پستی در همه بخشهای و واگذاری خدمات سایر دستگاهها به شرکت پست به صورت متمرکز است، اما نخست به فرهنگسازی در لایههای مختلف جامعه، دوم عزم ملی و سوم مدیریت یکپارچه و واحد نیاز است تا بتوان با تدابیر مناسب به تصمیمی درست جهت دستیابی به نعمت هوای پاک و عاری از آلودگی اقدام نمود.