کدخبر: 47877
19:03
1395/09/13
تحکیم روابط با شرکای بین‌المللی
تحکیم روابط با شرکای بین‌المللی
علیرضا صادق-سرنوشت برجام این روزها مهم‌ترین سوال در محافل سیاسی ایران است. توافقی که با مشقت بسیار و کوشش‌های شبانه‌روزی دیپلمات‌های دولت یازدهم به دست آمد و قرار بود که نقطه پایانی بر بحران پرونده هسته‌ای ایران باشد. بحرانی که بیش از یک دهه بر روابط خارجی ایران سایه افکنده بود و در سال‌های پایانی و با شدت گرفتن تحریم‌ها بر علیه کشورمان عملا سایه سنگین آن در زندگی همه ایرانی‌ها احساس می‌شد. برجام با دشواری بسیار به دست آمد و البته با دشواری به تصویب رسید. در آمریکا جمهوری‌خواهان مخالف برجام و لابی‌های صهیونیستی هر آن چه در توان داشتند بر علیه آن به کار گرفتند. اکثریت داشتن آن‌ها در کنگره آمریکا موانع بسیاری برای تداوم حیات این موافقتنامه ایجاد کرد، اما در نهایت با اصرار و پافشاری اوباما و وزیر خارجه‌اش و البته حمایت بخش بزرگی از حزب دموکرات جمهوری‌خواهان نتوانستند به حیات برجام پایان دهند. برجام در آمریکا تنها با اصرار و پافشاری کاخ سفید اجرایی شد. در ایران هم مسیر توافق هسته‌ای بسیار دشوار بود. مخالفان دولت حسن روحانی هر آن چه در توان داشتند برای مخالفت با برجام به کار گرفتند و فرآیند تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی به صحنه‌ای کم نظیر از منازعات جناح‌های سیاسی مبدل شد. فرآیندی که در نهایت با ائتلاف گسترده هواداران دولت، اصلاح‌طلبان و اصولگرایان میانه‌رو به رهبری علی لاریجانی به تصویب برجام منجر شد.
تصویب برجام اما پایان کار نبود و این عهدنامه بعد از تصویب هم به عنوان یکی از اصلی‌ترین محل‌های منازعه جناح‌های سیاسی در ایران باقی ماند. مخالفت تمام عیار اصولگرایان با برجام به احتمال قریب به یقین یکی از دلایل شکست سنگین آن‌ها در انتخابات مجلس دهم به خصوص در تهران بود. انتخاباتی که قوه مقننه را در اختیار حامیان توافق هسته‌ای قرار داد و جایگاه آن را در ایران مستحکم‌تر کرد.
تهدید برجام اما این بار در ینگه دنیا سربرآورد. در حالی که انتظار می‌رفت با پیروزی هیلاری کلینتون نامزد دموکرات‌ها در انتخابات آمریکا برجام حداقل برای مدتی در آمریکا هم جایگاهی ایمن داشته باشد، دونالد ترامپ، میلیاردر هرزه‌گو، در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده پیروز شد. پیروزی‌ای که جهان را در بهت و حیرت فرو برد. ترامپ نه سیاستمدار بوده است و نه دیپلمات و نه دیدگاه مدونی در مورد سیاست خارجی دارد. اظهارات او درباره برجام و به صورت کلی نوع رابطه با ایران هم متناقض است. از سویی سخن از لغو و پاره کردن برجام گفته است و از سوی دیگر از حفظ آن در عین پاره‌ای تعدیل‌ها. ترامپ اما هر دیدگاهی که داشته باشد تیمی که در حال حاضر در حال چیدن آن است قطعا گرایشات ضد ایرانی تندی دارد. سرنوشت برجام هنوز از شوک حضور ترامپ در کاخ سفید خارج نشده بود که تمدید تحریم‌های قانون داماتو در سنای آمریکا فریاد طرف ایرانی را به هوا برد و به جدیدترین بحران برای توافق هسته‌ای مبدل شد.
رای ۹۹ سناتور آمریکایی به تمدید قانون داماتو از سوی مقامات ایرانی و شخص رهبر معظم انقلاب نقض برجام تلقی شده است. کاخ سفید هم اعلام کرده است که رئیس‌جمهور آمریکا نیز این قانون را وتو نخواهد کرد و تنها بندهای مرتبط با برجام معلق خواهد شد. فارغ از پیچیدگی‌های حقوقی در مورد توافق برجام این روزها روشن است که سرنوشت این توافق هر روز مبهم‌تر می‌شود.
در ایران مخالفان دولت یازدهم روزهاست که توپخانه خود را به سمت روحانی و کابینه‌اش نشانه رفته‌اند. برجام مهم‌ترین دستاورد دولت است و به نتیجه نرسیدن آن می‌تواند موقعیت دولت را در افکار عمومی متزلزل کند. دولت روحانی برای اجرای برنامه‌های اقتصادی خود به شدت نیازمند ثبات اقتصادی و جذب سرمایه خارجی است و بر هم خوردن برجام می‌تواند عواقب بدی برای این برنامه‌ها داشته باشد. در روزهای اخیر بالا رفتن مجدد قیمت ارز در ایران بعد از یک دوره ثبات طولانی احتمالا نشانه‌ای از نگرانی در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران است.
دولت اما به نظر فعلا سیاست خویشتن‌داری سکوت را در قبال مخالفان داخلی و بین‌المللی برجام در پیش گرفته است و ترجیح می‌دهد در فضای مبهم فعلی ریسک نکند. البته کندی همیشگی تیم رسانه‌ای دولت را هم احتمالا باید بر تمایل آگاهانه به سکوت افزود. آن چه در ماه‌های سخت پیشرو می‌تواند در حفاظت از برجام به دولت یاری رساند، توسل به ماهیت بین‌المللی برجام است که آن را از حالت یک معاهده دو جانبه خارج می‌کند. پشتوانه قطعنامه شورای امنیت هم برجام را به لحاظ بسیار آسیب‌ناپذیر می‌کند. به عبارت دیگر برجام نه قراردادی میان ایران و آمریکا که نتیجه توافق ایران و ۱+۵ است و در نتیجه به جز آمریکا سایر کشورهای طرف مذاکره هم در آن نقش دارند. در شرایط فعلی هم نه سه کشور اروپایی و نه روسیه و چین هیچ دلیلی برای همراهی با آمریکا در ایجاد تنش مجدد بر سر پرونده هسته‌ای ایران ندارند و این مسئله را به صراحت اعلام کرده‌اند. واقعیت این است در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ هم آمریکایی‌ها تنها به مدد همراه کردن همه کشورهای اثرگذار و ایجاد اجماع جهانی بر علیه برجام توانستند فشار تحریم‌ها را برای جامعه ایران ملموس کنند. در واقع در شرایط فقدان اجماع جهانی صرف تصویب تحریم‌های جدید کارایی چندانی برای آمریکایی‌ها نخواهد داشت.
در چنین شرایطی احتمالا بهترین مسیر برای ایران تاکید بر پایبندی ایران به تعهدات بین‌المللی خود و کوشش برای جلوگیری از شکل‌گیری هر نوع اتحادی میان کشورهای مختلف ۱+۵ و آمریکاست. نمایش چهره‌ای معقول و متعهد از ایران می‌تواند مشروعیت هر اقدام آمریکا را در جامعه جهانی از بین برده و امنیت ملی ایران را در دوران ترامپ و به خصوص ماه‌های ابتدایی به قدرت رسیدن او حفظ کند. این همان استراتژی است که به نظر می‌رسد روحانی و وزرات امور خارجه او در پیش گرفته‌اند.
* رئیس جمهور : ایران همواره به تعهدات بین المللی خود پایبند بوده
رییس جمهوری اسلامی ایران روز شنبه «لاورنتیف» نماینده ویژه رییس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه را به حضور پذیرفت.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی در این دیدار، پس از استماع گزارش فرستاده ویژه ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه در خصوص آخرین تحولات منطقه‌ای و از جمله تازه‌ترین تحولات میدانی در مبارزه با تروریسم در سوریه، اظهارداشت: همفکری و همکاری خوبی که میان تهران – مسکو در این عرصه وجود دارد تا تحقق هدف نهایی که ریشه کن شدن تروریسم و برقراری صلح و ثبات کامل در منطقه است، ادامه می یابد.
دکتر روحانی تصریح کرد که موضوع سوریه از طریق مذاکره سیاسی و احترام به اراده مردم که تصمیم گیر اصلی و نهایی درباره آینده سوریه هستند و همچنین حفظ تمامیت ارضی آن کشور قابل حل است.
ایشان تأکید نمود که حمایت از مردم غیرنظامی و کمک به آوارگان و مردم آسیب‌دیده از جنگ یک ضرورت انسانی است و باید برای آن از هیچ تلاشی فروگذار نکرد.
رییس جمهوری تروریسم را خطری بزرگ برای منطقه و جهان برشمرد و بر ضرورت ادامه همفکری و همکاری تنگاتنگ ایران و روسیه در سوریه برای مبارزه با تروریسم در منطقه تاکید کرد.
دکتر روحانی در بخش دیگری از اظهارات خود، با ابراز خرسندی از روند رو به گسترش روابط تهران – مسکو در حوزه های دوجانبه ، منطقه ای و بین المللی گفت: بی تردید همکاری های دو کشور در مسایل دوجانبه به نفع دو ملت و در مسایل منطقه ای به نفع صلح و ثبات منطقه‌ای خواهد بود.
رییس جمهوری همچنین توافق هسته‌ای را محصول کار هفت کشور و در راستای صلح و امنیت جهانی ذکر کرد و اظهارداشت: همه باید برای حراست از دستاوردهای این توافق تلاش کنند و نباید اجازه داد که کشوری طبق امیال خود اقدامی برای تضعیف توافق انجام دهد.
دکتر روحانی تصریح کرد: ایران همواره به تعهدات بین المللی خود پایبند بوده و خواهد بود، و برای پایداری برجام سایر اعضای گروه ۱+۵ نیز باید به طور کامل به تعهدات خود عمل کنند.
«لاورنتیف» نماینده ویژه رییس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه نیز در این دیدار نظرات رییس جمهور روسیه و همچنین گزارشی از آخرین رایزنی های انجام شده و تحولات میدانی در سوریه را به رییس جمهوری ارائه داد.
وی با بیان اینکه پوتین برای اعتمادی که میان دو دولت و دو ملت ایران وروسیه وجود دارد، ارزش زیادی قائل است، بر تقویت همفکری و همکاری تهران – مسکو در مسایل منطقه‌ای و جهانی تأکید کرد و اظهار داشت: موضع روسیه در قبال برجام موضعی ثابت و مستحکم است و هیچ دلیلی برای تضعیف آن وجود ندارد.
*ظریف : تحریم‌ها بی‌اعتباری آمریکا را نشان می‌دهد
اما این تنها موضع گیری مقامات دولت در مورد تمدید تحریم‌های آمریکا نبود. روز گذشته محمدجواد ظریف که در راس هیاتی اقتصادی و سیاسی به هند سفر کرده است، در بدو ورود به هند در جمع خبرنگاران در مورد تمدید تحریم‌های ده ساله علیه ایران از سوی سنای آمریکا گفت: این کاری که در سنا انجام شد در صورتی که به امضای رئیس‌جمهور آمریکا هم برسد، اثر اجرایی ندارد و از نظر جامعه بین‌المللی بی‌اعتباری دولت آمریکا را نشان می‌دهد که برخلاف تعهدات خود عمل می‌کند.
وی ادامه داد: نیازی نداریم در سه کشور چین، هند و ژاپن خیلی وارد گفت‌وگو در این زمینه شویم زیرا اثری بر کارآفرینان این سه کشور که تمایل به سرمایه‌گذاری در ایران دارند، نخواهد داشت.
