با اتمام اقدامات هسته‌ای ایران بر اساس برجام، ایران و ۱+۵ اکنون آماده اجرای برنامه جامع اقدام مشترک می‌شوند. به گزارش ایسنا پس از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ در ۲۳ تیرماه سال ۱۳۹۴ دو طرف به سرعت مذاکرات کارشناسی را آغاز کردند. علاوه بر هیات‌های کارشناسی، نمایندگانی از آژانس نیز در جلسات کمیسیون مشترک برجام و نیز دیگر جلسات کارشناسی شرکت داشتند. هم‌چنین در بین هیات کارشناسی نمایندگان نهادهای اقتصادی و مالی اروپایی، آمریکایی و ایرانی حاضر بودند که به طور جزیی ابهامات و چگونگی اجرای برجام را بررسی کردند. یکی از مهم‌ترین اقدامات هیات‌های کارشناسی در مدت هفت ماه گذشته تهیه و تدوین "اصول راهنمای لغو تحریم‌ها " بوده است. به گفته سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه کشورمان این اصول راهنما مجموعه‌ای از سوالات متعدد و پرشمار محتمل درباره چگونگی لغو تحریم‌ها با اجرایی شدن برجام است. سوالاتی که به طور جزیی و فنی مطرح و طرف‌های اروپایی و آمریکایی بعضا در طرح و پاسخ به این سوالات دخالت داشته است. این راهنما که حدود ۲۰۰ صفحه است قرار است با اعلام شروع اجرایی شدن برجام توسط نمایندگان ایران و ۱+۵ بر روی سایت وزارت خزانه‌داری آمریکا و هم‌زمان اتحادیه اروپا قرار گیرد. با تصویب برجام در شورای وزیران اتحادیه اروپا و امضای دستورالعمل‌ها از سوی رییس‌جمهور آمریکا در ۲۶ مهرماه و متعاقبا در مجلس شورای اسلامی ایران که با نامه مقام معظم رهبری و تایید مشروط آن صورت گرفت، اقدامات برای اجرایی کردن برجام آغاز شد. کم‌تر از دو هفته بعد از آن که برجام از سوی اتحادیه اروپا و آمریکا تصویب شد، ایران اعلام کرد که اقدامات هسته‌ای خود در چارچوب برجام را آغاز کرده است. بر اساس نامه مقام رهبری، برخی اقدامات هسته‌ای ایران به گرفتن تضمین‌های قوی از طرف‌های مقابل و در دفعات متعدد صورت گرفت. در رابطه با راکتور اراک و نوسازی آن ضمن حفظ هویت آب سنگین آن، قراردادهایی قطعی و مطمئن با امضای هشت وزیر خارجه ایران و ۱+۵ و رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نهایی شد و بعد از اخذ این تضمین‌ها، ایران اقدام به خارج کردن کالندریا و پر کردن کانال‌های آن با سیمان کرد. هم‌چنین در معامله اورانیوم غنی شده در برابر کیک زرد با روسیه، انتقال سوخت از ایران زمانی صورت گرفت که قرارداد مطمئن در این باره با روس‌ها نهایی شد و این معامله به گفته سخنگوی سازمان انرژی اتمی در سه مرحله انجام شد. در عین حال دو اقدام ایران در رابطه با ذخایر اورانیوم غنی شده و بازطراحی راکتور اراک بر اساس نامه رهبری به بسته شدن پرونده پی ام دی منوط شد. موضوع "ابعاد احتمالی نظامی" فعالیت‌های هسته‌ای ایران در ۲۴ آذر در شورای حکام و در قالب قطعنامه‌ای که در این شورا به تصویب رسید بسته شد. به موجب این قطعنامه دستور کار آژانس از بررسی مسائل گذشته و حال ایران معطوف به آینده خواهد شد. آژانس از این پس نظارت و راستی آزمایی برنامه و فعالیت‌های هسته‌ای ایران را در چارچوب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ هم‌زمان به شورای حکام و شورای امنیت ارایه خواهد کرد. هم‌چنین ۱۲ قطعنامه شورای حکام که در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۲ در باره موضوع اجرای پادمان با ایران و از جمله مطالعات ادعایی علیه ایران تصویب شده‌اند و تصمیم‌های قبلی شورای حکام در مورد منع ارائه مساعدت‌های فنی به ایران لغو شدند. گزارش حاضر به مرور برخی از مهم ترین تعهداتی پرداخته است که ایران باید قبل از روز اجرای برجام به آن ها عمل می کرد. رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک "ایران به ساخت و ساز راکتور ناتمام موجود بر مبنای طرح اولیه ادامه نخواهد داد و کالندریای موجود را خارج کرده و آن را در ایران نگهداری می‌کند. تمام کانال‌های کالندریا با بتن به گونه‌ای پر می‌شوند که برای کاربرد هسته‌ای غیرقابل استفاده باشد و آژانس بتواند غیرقابل استفاده بودن آن را راستی‌آزمایی کند. برای مدرن کردن و بازسازی راکتور آب سنگین اراک، ایران بیش‌ترین استفاده را از زیر ساخت‌های موجود در راکتور آب سنگین اراک خواهد داشت. " بر اساس اعلام بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در روز پنج‌شنبه ۲۴ دی ماه، این کار انجام و کانال‌های کالندریا با بتن پر شده است. مقامات ایرانی هم‌چنین اعلام کرده‌اند که طی مذاکرات و رایزنی‌های بسیار در قراردادهای جدید و متعدد با چین و دیگر کشورهای عضو گروه ۱+۵ تضمین‌های لازم برای بازطراحی و مدرن ساختن راکتور اراک دریافت کرده‌اند. کارخانه تولید آب سنگین "به مدت ۱۵ سال تمامی آب سنگین مازاد بر نیاز راکتور مدرن اراک، راکتور آب سنگین صفر قدرت و حداقل ذخیره احتیاطی لازم برای آن‌ها، به همراه مقداری که برای تحقیقات دارویی مورد نیاز است و مقداری که برای تولید محلول‌های دوتره و ترکیبات شیمیایی مورد نیاز است، مابقی برای صادرات به بازارهای بین‌المللی آماده شده و بر اساس قیمت بین‌المللی به آن‌ها تحویل می‌شود. مقدار آب سنگین با خلوص هسته‌ای برای نیازهای گفته شده در بالا، یا معادل آن در غنای دیگر قبل از راه‌اندازی راکتور اراک، ۱۳۰ تن و پس از راه‌اندازی با احتساب مقدار آب سنگین داخل راکتور مدرن اراک ۹۰ تن برآورد می‌شود. " براساس اعلام مقامات سازمان انرژی اتمی ایران اکنون علاوه بر ۱۳۰ تن آب سنگین مورد نیاز خود، حدود ۴۰ تن آب سنگین مازاد در اختیار دارد که با وجود متعهد نبودن ایران به فروش مازاد آب سنگین قبل از برجام، ۱+۵ به ویژه آمریکایی‌ها تاکید دارند که قبل از اجرای برجام مازاد آب سنگین ایران نیز فروخته شود از این رو با توجه به محدودیت زمان آمریکایی‌ها خود حاضر شدند با واسطه آب سنگین ایران را به قیمت بین‌المللی خریداری کنند که ظاهرا قبل از اجرای برجام باید تکلیف این معامله و انتقال آب سنگین نیز روشن شده باشد. ظرفیت غنی‌سازی "ایران تمایل دارد تمامی سوخت مصرف شده خود را برای تمام نیروگاه‌های قدرت و تحقیقاتی در حال و آینده، برای پسماندداری یا فرآیندهای بعدی که در قرارداد مربوطه‌ای که به موقع خود، وفق قوانین و قواعد ملی، با کشور دریافت‌کننده منعقد خواهد شد، به خارج از کشور ارسال کند. ایران سطح غنی‌سازی خود را به مدت ۱۵ سال در حد ۳٫۶۷ درصد حفظ خواهد کرد. ایران ماشین‌های سانتریفیوژ و زیرساخت‌های ذیل را که با ۵۰۶۰ ماشین سانتریفیوژ IR-1 در تاسیسات نطنز مرتبط نیستند، از محل نصب شده خارج و در سالن B سایت نطنز تحت نظارت پیوسته آژانس قرار خواهد داد: تمام ماشین‌های سانتریفیوژ مازاد از جمله ماشین‌های IR-2m. ماشین‌های سانتریفیوژ مازاد IR-1 برای جایگزینی ماشین‌های برخورد کرده یا خراب شده بر مبنای یک به یک مورد استفاده قرار خواهد گرفت. " بنا بر این گزارش خارج کردن ماشین‌های سانتریفیوژ مازاد بر تعداد مشخص شده در برجام اولین اقدامی بود که مقامات سازمان انرژی اتمی برای شروع اجرای تعهدات خود انجام دادند چرا که کاری زمان‌بر و حساس بود. سانتریفیوژهای مازاد بر اساس اعلام مقامات سازمان انرژی اتمی در انباری در سایت‌های نطنز و فردو تحت نظارت آژانس نگهداری می‌شوند. ذخایر اورانیوم و سوخت تمام اورانیوم غنی شده مازاد بر ۳۰۰ کیلو گرم گاز UF6 (یا معادل آن در ترکیب‌های شیمیایی دیگر) با غنای تا ۳٫۶۷ درصد، یا به سطح غنای طبیعی رقیق خواهد شد و یا این که در بازارهای بین‌المللی که به خریدار تحویل شود در مقابل برگشت اورانیوم با غنای طبیعی که به ایران تحویل داده شود، فروخته خواهد شد. ایران برای خریداری و انتقال اورانیوم غنی‌ شده مازاد بر ۳۰۰ کیلوگرم گاز UF6 در مقابل برگشت اورانیوم با غنای طبیعی به ایران، یک قرارداد تجاری با نهادی خارج از ایران منعقد خواهد کرد. کشورهای ۱+۵ تا جایی که عملی است انعقاد و اجرای این قرارداد را تسهیل خواهند کرد. ایران ممکن است هر زمان که بانک سوخت آژانس در قزاقستان عملیاتی شد، فروش اورانیوم غنی‌شده مازاد خود را در آن‌جا دنبال کند. تمام اکسید اورانیوم غنی‌شده به بین ۵ درصد و ۲۰ درصد به سوخت صفحه‌یی راکتور تهران تبدیل خواهد شد یا این که بر اساس یک معامله تجاری به خارج منتقل شده یا این که به غنای ۳٫۶۷ یا کم‌تر رقیق خواهد شد. ضایعات اکسید و یا سایر اشکال که در داخل صفحه نیستند و امکان استفاده برای ساخت سوخت صفحه‌ای راکتور تهران را ندارند، بر اساس یک معامله تجاری به خارج از ایران منتقل خواهد شد یا این‌که به غنای ۳٫۶۷ یا کم‌تر رقیق خواهد شد. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی بعد از انتقال سوخت غنی شده ایران به روسیه به ایسنا گفت که "کم‌تر از ۱۱ تن مواد هسته‌ای غنی شده در ازای بیش از ۲۰۰ تن کیک زرد تبادل شده است." او تاکید کرد که انتقال سوخت ایران به روسیه بعد از آن صورت گرفت که محموله کیک زرد به طور کامل به ایران منتقل و از کیفیت آن اطمینان حاصل شد. کمالوندی گفت محاسبه ۱۱ تن مواد هسته ای ایران از محاسبه مواد هسته‌ای ۳٫۵ درصد، ۲۰ درصدی و صفحات سوخت نیمه ساخته براساس معیارهای فنی، تجاری و قیمت بین‌المللی صورت گرفت. وی گفت که نوسانات قیمت اورانیوم در یکی دو ماه اخیر به نفع ایران در این مبادله تمام شد و از این رو نیز معامله پرسودی برای ما بود. پروتکل الحاقی و کد اصلاحی ۳٫۱ ایران اجرای موقت پروتکل الحاقی را بر طبق بند ب ماده ۱۷ پروتکل الحاقی تا زمان اجرایی شدن قانونی آن به آژانس اعلام کرده و متعاقبا تصویب و اجرایی شدن آن‌را مطابق نقش‌ رییس‌جمهور و مجلس درخواست می‌کند. ایران اجرای کامل کد اصلاحی ۳٫۱ را به عنوان بخشی از ترتیبات فرعی موافقت‌نامه جامع پادمان‌های ایران تا زمانی که موافقت‌نامه پادمان‌ها اجرا می‌شود را به آژانس اطلاع می‌دهد. بنا بر این گزارش به این ترتیب از روز اجرایی شدن برجام نظارت‌های آژانس علاوه بر موافقت‌نامه پادمان جامع در قالب پروتکل الحاقی و کد اصلاحی ۳٫۱ صورت خواهد گرفت. در همین رابطه بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی به ایسنا گفت که سازوکار حضور بازرسان مثل تعیین سفیران در کشورهای دیگر است، آژانس تعدادی از بازرسان را معرفی و مشخص می‌کند و کشور پذیرنده باید بررسی کرده و آن‌ها را تایید کند که این پروسه حدود ۳ ماه به طول می‌انجامد. این روند برای تمام کشورهای عضو صادق است و با اجرای پروتکل الحاقی حدود ۱۳۰ بازرس تعیین می‌شوند که البته این تعداد هم‌زمان در داخل ایران نخواهند بود.