علیرضا خوشبخت- پایتخت ترکیه ساعت ۶ و ۴۵ دقیقه عصر یکشنبه شاهد یک انفجار شدید بود. انفجاری که در نزدیکی یک ایستگاه اتوبوس و در چند صد متری وزارت‌خانه‌های کشور و دادگستری ترکیه رخ داد. بنا بر اعلام روز گذشته وزیر بهداشت ترکیه بر اثر این انفجار ۳۰ نفر در صحنه حادثه جان خود را از دست دادند. تلفات این اقدام تروریستی اما به همین تعداد محدود نشد و تا عصر دیروز آمار قربانیان به ۳۷ نفر رسید. بیش از ۷۰ نفر هم زخمی شده‌اند که حال ۱۵ نفر از آن‌ها وخیم گزارش شده است.
بنا بر اعلام مقام‌های امنیتی ترکیه مواد منفجره استفاده شده در این اقدام تروریستی مشابه مورد مشابه آن در ماه گذشته بوده است و بمب علاوه بر مواد منفجره با میخ و ساچمه پر شده بوده تا میزان تلفات و خسارت‌ها را به حداکثر برساند.
اگرچه تا لحظه تنظیم این گزارش هیچ گروهی مسئولیت این اقدام جنایت‌بار را بر عهده نگرفته و نتایج رسمی تحقیقات نهادهای امنیتی ترکیه هم منتشر نشده است، اما اظهارات غیر رسمی مقام‌های امنیتی آنکارا نشان می‌دهد که انگشت اتهام را به سمت گروه‌های کرد و به صورت مشخص حزب غیر قانونی کارگران کردستان ترکیه «پ ک ک» نشانه رفته اند.
یک مقام امنیتی که نامش فاش نشده است به رسانه‌ها گفته است که عاملان این اقدام یک زن و یک مرد بوده‌اند. او در مورد هویت زن عامل انفجار که دست قطع شده او در ۳۰۰ متری محل حادثه پیدا شد، به رسانه‌ها گفته است که این زن متولد سال ۱۹۹۲ در شهر کرس ترکیه بوده است و در سال ۲۰۱۳ به «پ ک ک» پیوسته بوده است.
وزیر کشور ترکیه اعلام کرده است که تحقیقات پلیس این کشور در مورد عاملان این حادثه روز دوشنبه به نتیجه می‌رسد.
واکنش مقامات ترکیه
به دنبال وقوع این انفجارهای تروریستی مقام‌های ترکیه نسبت به آن و اکنش نشان دادند. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور که بسیاری از منتقدان سیاست‌های او را یکی از عوامل بروز ناامنی در ترکیه می‌دانند با صدور بیانیه ای ضمن محکوم کردن شدید این حادثه، وقوع آن را به ناکامی گروه‌های تروریستی در نبرد با نیروهای امنیتی این کشور نسبت داده است و گفته است که تروریست‌ها به دلیل این ناکامی، به کشتار شهروندان روی آورده‌اند. رئیس‌جمهور ترکیه با دعوت از مردم برای اتحاد تاکید کرده است که ترکیه از حق خود برای دفاع بهره خواهد گرفت. اردوغان گفته است :
«مردم ما نباید نگران باشند. نبرد با تروریسم با موفقیت قطعی پایان خواهد یافت و تروریسم به زانو در خواهد آمد»
وزیر امور خارجه ترکیه هم در واکنش به این انفجارهای تروریستی در توئیتر نوشت :
«با قدرت کشورمان و خردمندی مردممان، ریشه‌های این شبکه تروریستی را که وحدت و آرامش را در کشور نشانه رفته است، بیرون خواهیم آورد.»
بمباران مواضع پ ک ک و دستگیری مظنونان به عضویت در آن
واکنش ترکیه اما به همین جا محدود نشد. بامداد دوشنبه هواپیماهای ارتش ترکیه مواضع حزب غیرقانونی کارگران کردستان ترکیه را در شمال عراق به شدت بمباران کردند. ۱۱ هواپیمای ارتش ترکیه عملیاتی را علیه ۱۸ هدف مختلف به خصوص در کوهستان قندیل صورت دادند و انبارهای مهمات و پایگاه‌های نیروهای نظامی پ ک ک را هدف قرار دادند.
علاوه بر این اقدامات نظامی در عرصه امنیتی نیز، دولت ترکیه در برخی از شهرهای کردنشین در جنوب شرق این کشور اعلام مقررات منع آمد و شد کرده و همزمان پلیس ترکیه اقدام به دستگیری ده‌ها تن از مظنونان به عضویت در این گروه در شهرهای مختلف کرده است.
از بعد از پایان یافتن آتش بس بین دولت ترکیه و گروه پ ک ک در ماه جولای خشونت‌هایی از این دست افزایش چشمگیری داشته است. دولت ترکیه افزایش مشکلات امنیتی خود با کردهای این کشور را در پیوند با بحران داخلی سوریه ارزیابی می‌کند. جایی که یگان‌های مدافع خلق کردهای سوریه «ی پ گ» کنترل بخش‌های بزرگی از مرزهای سوریه با ترکیه را در اختیار داشته و همزمان با نیروهای داعش و شورشیان سوریه می‌جنگند. دولت ترکیه این نیروهای ادامه «پ ک ک» می داند و به شدت نگران تاثیرات امنیتی حضور آن‌ها در مرزهای خود است.
ترکیه از سوی دیگر عضو ائتلاف به رهبری آمریکا بر علیه داعش است و ایالات متحده به نیروهای کرد سوری به عنوان متحدی مهم در نبرد علیه داعش می‌نگرد، امری که نگرانی‌های رهبران آنکارا را افزایش داده و صحنه رویارویی این دو را پیچیده تر از قبل کرده است. کردها با فشار و اصرار ترکیه از روند مذاکرات صلح در سوریه هم کنار گذاشت شده‌اند، هر چند دولت سوریه و حامی آن یعنی روسیه بارها بر لزوم مشارکت کردها در این فرآیند تاکید کرده‌اند.
در عرصه داخلی ترکیه هم مواجه میان حزب حاکم عدالت و توسعه با حزب دموکراتیک مردم ترکیه که در مناطق کردنشین این کشور محبوبیت زیادی دارد، بالا گرفته است. بسیاری از هواداران حزب حاکم، حزب دموکراتیک مردم ترکیه را شاخه سیاسی «پ ک ک» می‌دانند و این حزب را متهم می‌کنند که اقدمات خشونت‌بار «پ ک ک» را محکوم نمی‌کند. با این حال حزب مذکور با صدور بیانیه‌ای انفجارهای تروریستی دیروز را به شدت محکوم و خود را شریک رنجهای مردم ترکیه دانسته است.
در صورتی که «پ ک ک» به صورت رسمی مسئولیت انفجارهای دیروز را بپذیرد این به منزله یک تغییر تاکتیکی مهم در این گروه خواهد بود، از آن رو که عملیات این حزب غیر قانونی تاکنون بیشتر بر نیروهای نظامی و امنیتی متمرکز بوده است و این گروه مدعی بود که به شهروندان حمله نمی‌کند. مسئولیت عملیات تروریستی مشابهی که در ماه گذشته رخ داد و در آن ۲۸ شهروند ترکیه کشته شدند را گروهی موسوم به «بازهای کردستان ترکیه» بر عهده گرفت. گروهی که اعلام کرده است که از پ ک ک جدا شده است، هر چند تحلیلگران معتقدند که این دو گروه ارتباطی تنگاتنگ با هم دارند.
صحنه داخلی سیاست ترکیه : نبرد همه با همه
ترکیه علاوه بر آن که ماه‌هاست صحنه درگیری گروه تروریستی «پ ک ک» و دولت این کشور است، در معرض حملات گروه‌های تروریستی تکفیری و داعش هم قرار داشته است. گروه‌هایی که سیاست‌های بلند پروازانه اردوغان نقش مهمی در پیدایش آن‌ها داشته است.
برخی از رقیبان داخلی حزب عدالت و توسعه این گروه را متهم کرده‌اند که با دامن زدن به ناامنی در خاک ترکیه درصدد ایجاد شرایط امنیتی و سرکوب مخالفان خود است. گروه دیگری از تحلیلگران هم این رخدادها را به برنامه ریزی‌های پشت پرده برخی گروه‌های دخیل در دولت نسبت می‌دهند. اتهاماتی که بررسی درستی آن به سادگی میسر نیست.
حزب عدالت و توسعه و دولت ترکیه علاوه بر «پ ک ک» و داعش با جماعت نور به رهبری فتح‌الله گولن نیز به شدت درگیر است.
یک نکته مهم دیگر در این میان همزمانی این انفجارها با آغاز مذاکرات صلح سوریه در ژنو است. مذاکراتی که کردها با اصرار ترکیه از آن کنار گذاشته شده‌اند و دولت‌های سوریه و روسیه مدام از لزوم حضور آن‌ها در مذاکرات سخن می‌گویند. انفجار روز یکشنبه می‌تواند در اثبات صحت مدعاهای ترکیه در مورد گروه‌های کرد موثر باشد.
تداوم نامنی اما به هر روی تبعات منفی بسیاری خواهد داشت. اگرچه انفجار روز یکشنبه تاثیر فوری بر بازارهای سهام ترکیه نداشته است و تنها به کاهش اندک ارزش لیر در مقابل دلار منجر شده است، تداوم این بی ثباتی ها خبری خوشایند برای اقتصاد کشوری که به شدت به صنعت گردشگری متکی است، نخواهد بود.
یک تحلیلگر بازار سرمایه در این مورد گفته است : « این روشن است که ریسک سرمایه‌گذاری بلند مدت در ترکیه به تدریج افزایش می‌یابد و این کشور برای سرمایه‌گذاری دراز مدت امن نیست»
در هر حال باید منتظر ماند و دید که حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور بلند‌پرواز ترکیه چه واکنشی به این تبعات منفی کوتاه و بلند مدت نشان خواهند داد و آیا امیدی برای رهایی ترکیه از این «جنگ همه با همه» وجود دارد؟
