در بررسی اسناد و مدارک تاریخی مرتبط با مذهب شیعه، شواهد زیادی مبنی بر شکل‌گیری راه‌پیمایی و اجتماع شیعیان در سال‌روز اربعین حسینی‌(ع) از چند سال پس از واقعه عاشورا وجود دارد.‏ با توجه به شرایط سیاسی دوران حاکمیت امویان و عباسیان که دوستداران و محبان اهل‌بیت‌(ع) مورد غضب و آزار و اذیت عوامل حکومت قرار‌می‌گرفتند، چنین اقدامی گذشته از نشانه‌هایی که از عشق و محبت داشت، رفتاری اعتراضی به ظلم حاکمان زمان بود.‏ در تعقیب رفتار شیعیان در قلمرو سرزمین‌های اسلامی، مشخص می‌شود که ایرانیان در تبعیت و حمایت از اهل‌بیت‌(ع) چند گام از دیگران پیش بودند، چنان‌که ایران بستر بخش اعظمی از قیام‌هایی بود که بعد از واقعه عاشورا رقم خورد.‏ از طرفی حکومت‌هایی که وجود امامان شیعه را تهدید جدی برای خود می‌دانستند، تلاش می‌کردند که رابطه میان اهل‌بیت‌(ع) با مردم ایران را به حداقل برسانند و از طرفی با تضعیف ایرانیان و تشدید اختناق، از هرگونه اجتماع شیعیان جلوگیری کنند.‏ در این خصوص تاریخ گواهی می‌دهد که حکومت‌ها در مقاطع زمانی مختلف، مانع راهپیمایی و اجتماع اربعین شده و تمامی تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا این اتفاق را از تاریخ شیعه حذف کنند.‏ برای درک بهتر شرایط، می‌توان به دوران حاکمیت حزب بعث به سرکردگی صدام در عراق اشاره‌کرد که برای تضعیف شیعیان، علاوه بر اعمال سخت‌گیرانه‌ترین قوانین و مقررات در این کشور، با راه‌اندازی جنگ میان دو کشور شیعه، دوستی و اتحادی که با محوریت مذهب میان مردم ایران و عراق وجود داشت را به کینه و اختلاف فارس و عرب تبدیل کند.‏ اما اصالت اعتقاد شیعیان به اهل‌بیت(ع) موجب شد تا پس از فروپاشیدن حکومت حزب بعث، در کم‌ترین زمان ممکن شرایط تغییرکند و نه تنها آیین و مراسم مذهبی شیعیان در داخل عراق احیاء شد که برقراری روابط میان مردم دو کشور اثبات کرد که آن‌چه شیعیان حول محور آن طواف می‌کنند، عشقی است که هیچ نفرتی توان تضعیف یا حذف آن را ندارد.‏ آن‌چه مسلم است نابودی حزب بعث، پایان شیعه‌ستیزی نبوده و نیست چنان‌که پایان امویان و عباسیان نبود و شکل‌گیری حرکت جدیدی با محوریت وهابیت به نام داعش که هدف اصلی خود را نابودی شیعیان و حذف تشیع قرارداده‌بود، اقدام جدید مخالفان اهل بیت (ع) است که به‌رغم ۱۴ قرن ناکامی در حذف مذهب شیعه هم‌چنان امیدوار هستند.‏ در مقابل همه این سیاهی‌ها، شیعیان نشان داده‌اند فارغ از قومیت و ملیت و هر خط‌کشی دیگری در عشق به اهل بیت‌‌‌ (ع) گرفتار هیچ قید و بندی نیستند.‏ اگرچه راهپیمایی اربعین از سال‌های پس از نابودی حزب بعث احیاء شد، اما از زمان تصرف بخشی از خاک عراق توسط داعش جلوه‌ای دگرگونه پیداکرد و اگر تا پیش از آن شیعیان ایران، عراق، افغانستان، پاکستان و هر نقطه دیگر از کره خاکی، از سر عشق در این مراسم حاضر می‌شدند، بعد از این اتفاق، وظیفه را مکمل عشق نمودند و در سال‌های اخیر شمار شیعیانی که در روز اربعین در کربلا و دیگر شهرهای عراق حاضر می‌شوند به بیش از ۲۰ میلیون نفر افزایش یافته‌ است.‏ در کنار این حرکت مردمی نکته قابل توجه دیگر توان ایران و عراق در ایجاد امنیت در مناطقی است که مراسم اربعین برگزار می‌شود و در حالی‌که در چند سال اخیر، مزدوران داعشی در شهرهایی به فاصله چند کیلومتر از کربلا،‌ قدرت‌نمایی می‌کردند، در روزهای برگزاری این مراسم، امنیت و آرامش کامل برقراربود.‏ در نگاهی به سیر تاریخی آن‌چه از ۱۴ قرن پیش اتفاق افتاده و دشمنان اهل‌بیت‌(ع) تلاش کرده‌اند تا آیین مذهبی تشیع از جمله مراسم اربعین را کم‌رنگ و حذف کنند، مشخص می‌شود که هرچه بیشتر تلاش کردند کم‌تر نتیجه گرفتند و اگر روزگاری شیعیان مجبور بودند در خفا و سکوت حرکت کنند، امروز برگزاری مراسم اربعین نشانی از اقتدار، عزت و عظمت شیعیان است.‏ علی شفائی