کدخبر: 38686
13:40
1395/05/31
اتحاد راهبردی یا استفاده ابزاری؟
اتحاد راهبردی یا استفاده ابزاری؟
علیرضا صادق-عملیات هواپیماهای بمب افکن روسی در خاک سوریه که از پایگاه هوایی شهید نوژه همدان برخاسته‌اند، یکی از مهم‌ترین و جدیدترین تحولات در عرصه خاورمیانه به شمار می‌رود. تحولی که نه تنها در عرصه داخلی با واکنش‌های گوناگون مواجه شده است، در میان تحلیلگران مسائل خاورمیانه در خارج از کشور نیز ارزیابی‌های متفاوتی از آن ارایه شده است.
در حالی که مباحث زیادی در مورد تطابق یا عدم تطابق این اقدام به اصل ۱۷۶ قانون اساسی در جریان است. روز گذشته و در جریان نشست خبری وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح هم بخش بسیار مهمی از سوالات خبرنگاران به پرواز هواپیماهای روسی از پایگاه شهید نوژه اختصاص داشت.
وزیر دفاع :
سردار حسین دهقان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح صبح امروز در نشست خبری که به مناسبت فرا رسیدن سالروز صنعت دفاعی برگزار شد در پاسخ به پرسشی درباره سطح همکاری ایران و روسیه با تاکید براینکه همکاری ایران و روسیه در دوره جدید، همکاری در سطح راهبردی است، اظهار کرد: طی دو و نیم سال گذشته من حداقل ۵ ملاقات با وزیر دفاع روسیه داشته‌ام و در این ملاقات ها علاوه بر امضای سند همکاری دفاعی بحث‌های جدی نیز درباره سوریه داشته‌ایم. امروز همکاری ما با روس‌ها جهت مبارزه با بی‌ثباتی و ناامنیتی در منطقه و دسترسی به صلح و امنیت در سطح منطقه وریشه‌کن کردن ترور و ترویسم در منطقه، یک همکاری راهبردی است به طور طبیعی نیز همکاری های خودرا به طور جدی و تا زمان دستیابی به اهداف مورد نظر انجام می‌دهیم.
دهقان با اشاره به حضور هواپیماهای جنگنده روسی در همدان و استفاده روس‌ها از امکانات پایگاه هوایی همدان گفت: آنچه که امروز در پذیرش هواپیماهای روسی در همدان انجام می‌شود در راستای همکاری های متقابل ایران و روسیه جهت مورد هدف قرار دادن تجهیزات و تجمعات در جریان های تروریستی است و این موضوع نیز بنا بر درخواست سوریه انجام می‌شود.
وزیر دفاع همچنین با بیان اینکه اوج همکاری های دفاعی ایران و روسیه و سوریه در اجلاس سه جانبه ای که میان وزرای دفاع سه کشور در تهران انجام شد برنامه‌ریزی گردید، خاطر نشان کرد : امیدواریم در کوتاه‌ترین زمان به نقطه نهایی هدف که چیزی جز از بین بردن توانمندی‌ها و ریشه‌کن کردن توان تروریستی نیست دست یابیم.
به گزارش ایسنا، سردار دهقان در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا در راستای همکاری های استراتژیک با روسیه امکان گسترش این همکاری ها به پایگاه های نظامی دیگر در داخل کشور وجود دارد؟ با تاکید بر اینکه ایران به هیچ عنوان پایگاه هوایی در اختیار روس‌ها قرار نداده است اظهار کرد: فعلا استفاده از پایگاه های دیگر در برنامه نیست اما اگر شرایط عملیاتی اقتضا کند بررسی و تصمیم گیریهای لازم انجام خواهد شد.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده روسیه از پایگاه همدان برای مدت مشخصی انجام می شود؟ تاکید کرد که تا هر زمان که لازم باشد این اتفاق می‌افتد.
وزیر دفاع در ادامه در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر این که آیا بر اساس گفته برخی ، روسیه صرفا جهت سوخت‌گیری هواپیماهای جنگی خود از فرودگاه همدان استفاده می‌کند؟ خاطر نشان کرد: ممکن است براساس نیاز برخی از تعمیرات جزیی و حتی تسلیح هواپیماها نیز انجام شود.این هواپیماها از فرودگاه همدان نشست و برخاست می‌کنند اما به این معنی که پایگاه هوایی داشته باشند مستقر نیستند.
دهقان در پاسخ به پرسش دیگر ایسنا مبنی بر اعتراض برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به حضور هواپیماهای روسی در آسمان ایران و استفاده این هواپیما از امکانات کشور اظهار کرد: اساسا تصمیم درباره پرواز هواپیماهای روسی تصمیم نظام است و به عنوان همکاری در مبارزه با داعش محسوب می‌شود. همچنین شورای عالی امنیت ملی در این رابطه مصوبه‌ای داشته است.
فلاحت پیشه : وزارت دفاع و مسئولان به جای رفع دغدغه‌ها به آن اضافه می‌کنند
توضیحات وزیر دفاع در مورد استفاده هواپیماهای روسی از پایگاه نوژه همدان اما گویی دغدغه برخی از مخالفان این رخداد را مرتفع نکرده است. حشمت الله فلاحت پیشه نماینده اسلام آباد غرب در مجلس شورای اسلامی از جمله این افراد است. او که اولین نماینده‌ای بود که با تذکری به رئیس مجلس خواستار توضیح مقامات مسئول در این مورد شده بود، روز گذشته در مصاحبه‌ای بار دیگر بر لزوم پیگیری این مسئله در کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد.
فلاحت پیشه در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: اصل ۱۷۶ قانون اساسی تاکید دارد که در شرایط مربوط به امنیت ملی کشور چنین همکاری‌هایی می‌تواند صورت گیرد؛ اگرچه در اصل ۱۴۶ هرگونه ایجاد پایگاه نظامی خارجی در کشور منع شده است. به هر حال در مجلس دغدغه‌هایی وجود دارد و دوستان وزارت دفاع و مسئولان مربوطه به جای این که این دغدغه‌ها را برطرف کنند به آن اضافه می‌کنند.
وی افزود:صحبت‌های اخیر وزیر دفاع که ممکن است پایگاه‌های دیگری را هم در اختیار روس‌ها قرار دهیم، در شرایطی که هنوز راجع به موضوع اول توضیح داده نشده است، به دغدغه‌های اضافه می‌کند.
نماینده مردم اسلام آباد غرب با بیان این که باید پاسخ لازم به سوالات موجود در این زمینه داده شود، یادآور شد: روس‌ها در سال ۱۹۹۴ میلادی به طرح مشارکت برای صلح ناتو پیوستند و در قالب این طرح همکاری‌های اطلاعاتی با ناتو دارند. روس هادر سال ۱۹۹۰ ابر قدرت رقیب آمریکا بودند ولی در سال۱۹۹۱ با این کشور در جنگ علیه عراق همکاری کردند. در سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۳ همکاری‌های ناوبری و اطلاعات صورت دادند.
فلاحت پیشه با بیان این که روس‌ها مناسبات خود را در قالب مقتضیات بین‌المللی شکل می‌دهند، افزود: از زمانی که روس‌ها در کریمه با اروپا درگیر شدند می‌بینیم که سیاست‌های شرقی آنها هم تعدیل شد؛ کمااین که اگر زمانی غرب در قبال کریمه کوتاه بیاید، روس‌ها طبیعتا دوباره سیاست‌های گذشته خود را در پیش می‌گیرند.
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصریح کرد: نوع رابطه‌ای که الان ایران با روسیه در حوزه نظامی شکل می‌دهد بیشتر در مقولی راهبردی می‌گنجد؛ منوط به این که دو جانبه باشد؛ یعنی روسیه هم در شرایط خاص پایگاه در اختیار ایران قرار دهد. ولی من معتقدم روس‌ها هنوز ابا دارند از این که رابطه با ایران را راهبردی بخوانند و به هر حال نوع نگاهشان به این رابطه متفاوت است.
وی با بیان این که دغدغه‌هایی در این زمینه در مجلس وجود دارد، گفت: جمعی از نمایندگان برای تشکیل جلسه محرمانه‌ای در این زمینه امضاء جمع کرده‌اند، اینها دغدغه‌هایی است که مسئولان می‌توانند به آن پاسخ بدهند نه این که در مصاحبه‌های مطبوعاتی خود به این دغدغه‌ها اضافه کنند.
فلاحت پیشه خاطر نشان کرد: من نماینده شهری هستم که هزار بمب و موشک به آن خورد که ۸۰ درصد آنها روسی بودند. روس‌ها به طور معمول نگاهشان به روابط مختلف نگاه سیاسی است؛ یعنی محاسبه سود و زیان می‌کنند و اگر زمانی در محاسبات سود و زیان آنها شرایط به گونه‌ای شکل بگیرد که بخشی از اطلاعات آسمان ایران در اختیار دشمنان ما قرار گیرد آیا آن موقع مسئولان مربوطه پاسخی دارند به مردم بدهند؟
نماینده مردم اسلام آباد غرب با اشاره به دغدغه‌های خود در خصوص امنیت ملی کشور گفت: به طور طبیعی این موضوع در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مطرح خواهد شد و من امیدوارم در این رابطه پاسخ دقیق‌تری دریافت کنیم.
سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان : روسیه از حضور در ایران به عنوان ابزار استفاده می‌کند
علاوه بر نماینده مردم اسلام آباد غرب افشار سلیمانی سفیر سابق کشورمان در جمهوری آذربایجان یکی از این کارشناسا است. سلیمانی در گفتگو با ایلنا ضمن ابراز بدبینی نسبت به استفاده هواپیماهای روسی از پایگاه شهید نوژه تاکید کرده است که روابط میان ایران و روسیه راهبردی نیست : اظهار داشت: معتقدم روابط ایران و روسیه روابطی است که تاحدودی ماهیت اقتصادی دارد. اگر همکاری‌های دو کشور راهبردی بود، این همکاری‌ها باید به ابعاد دیگر نیز سرایت می‌کرد در حالی‌که روس‌ها چندان به نقش‌آفرینی ایران در قفقاز و آسیای میانه مایل نیستند.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با اشاره به اصل ۱۴۶ قانون اساسی تصریح کرد: پس از اعلام حضور و استقرار جنگنده‌های روس در ایران، برخی معتقد بودند این مسئله خلاف اصل ۱۴۶ قانون اساسی است. این اصل می‌گوید استقرار هرگونه پایگاه نظامی خارجی در کشور هرچند به عنوان استفاده‌‌های صلح‌آمیز باشد، ممنوع است و همین موجب شده شبهات بسیاری در عدم رعایت این اصل قانونی وجود داشته باشد.
سلیمانی با بیان اینکه روسیه نسبت به استفاده از «پایگاه هوایی نوژه» سود می‌برد، خاطرنشان کرد: روسیه از این حضور، به عنوان یک ابزار استفاده می‌کند. آنها هم‌اینک با آمریکا در حال مذاکره هستند و موجب خواهد شد دست‌شان در مذاکرات برتر شود و اگر همین مسئله موجب معامله از سوی آنها با آمریکا شود، آن به ضرر ایران خواهد بود. در واقع ما دست روسیه را در این‌باره باز گذاشته‌ایم و این موضوع خیلی به نفع ایران نیست.
او ادامه داد: از سویی، در خصوص این همکاری سوالات بسیاری مطرح است. آیا ایران می‌تواند از پایگاه‌های نظامی روسیه استفاده کند؟ اگر به پایگاه نوژه همدان حمله شود، آیا روسیه ایستادگی خواهد کرد و کنار ایران خواهد بود؟ مابه‌ازای این همکاری چه خواهد بود؟ انجام این همکاری در زمانی که تهران و مسکو در ابعاد دیگر همکاری راهبردی ندارند، چه معنایی دارد؟
این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد: البته حضور و استقرار این بمب‌افکن‌ها در ایران موجب تسریع در روند بمباران مواضع داعش خواهد شد و می‌تواند پیشرفت‌هایی در صحنه میدانی سوریه ایجاد کند.
سلیمانی در پاسخ به این سوال که تقویت همکاری‌های تهران و مسکو درباره سوریه نمی‌تواند موجب ایجاد یک رابطه راهبردی در عرصه نظامی شود؟ ابراز داشت: خیر؛ این همکاری‌های نظامی را نمی‌توان به سایر موارد تسرّی داد. رابطه راهبردی نظامی در سوریه نیز زمانی ایجاد می‌شود که ایران و روسیه به تنهایی مشکل را حل‌وفصل کنند و آنچه امروز میان طرفین مطرح است، فقط یک همکاری است.
او افزود: از سویی، در سوریه بازیگران دیگری چون آمریکا هم مطرح هستند و روسیه و آمریکا نیز هم‌اکنون با وجود اختلافاتی در حال رایزنی با یکدیگرند و در این رایزنی، روسیه امتیازها را می‌گیرد، نه ایران. البته نمی‌توان نتیجه رایزنی‌های مسکو و واشنگتن درباره سوریه را پیش‌بینی کرد ولی روسیه نشان داده است که پای کار نیست.
نگاه دیگران : برآمدن محور مسکو-تهران
استفاده هواپیماهای روسی از پایگاه نوژه و آسمان ایران توجه تحلیلگران غربی را هم به خود جلب کرده است. در نمونه‌ای از این واکنش‌ها، پیتر اپس ستون نویس خبرگزاری رویترز روشن شدن پرواز هواپیماهای روسی از خاک ایران را برای مقامات غربی شوک‌آور توصیف می‌کند و آن را نشانه‌ای از رشد محور ایران-روسیه می‌داند. به نوشته اپژ در حالی که واشنگتن از متحدان سنی خود هر چه بیشتر فاصله می‌گیرد، مسکو قوی‌تر از قبل در کنار محور شیعی ایستاده است.
سی ان ان هم در گزارشی به این مسئله پرداخته است، در این گزارش به نقل از آنتونی کوردسمن پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی این تحول به عنوان یک شیفت استراتژیک در منطقه خاورمیانه توصیف شده و آن را نشانه‌ای از فرسایش سیاست ایالات متحده برای تضعیف تاثیر ایران در منطقه دانسته است.
