مرتضی ابراهیمی - لایحه بودجه سال ۹۷ همچون سالهای گذشته در دولت دوازدهم به موقع ارائه شد .سقف بودجه کل کشور ، ۱۱۹۴۰۰۰ میلیارد تومان است که نسبت به سال ۹۶، ۱۱درصد افزایش داشته است.بودجه عمومی کشور نیز با رشد ۶۰ هزار میلیاردی ،۴۲۹هزار میلیارد تومان پیشنهاد شده است . چالشهای بودجه در حوزه منابع و میزان تحقق آن همیشه محل بحث بوده است .
به گزارش جهان اقتصاد، در خصوص لایحه بودجه کل کشور با آقای دکتر سید مرتضی خاتمی نماینده مردم شریف ماهنشان ، ایجرود ، انگوران ، دندی، قلتوق و بوغداکندی درمجلس و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی به گفتگو نشسته ایم.
**آقای دکتر ، اقتصاد درحالت کلی در چه وضعیتی است ؟
انبوهی از مشکلات در سالهای گذشته باعث شده است که ابرچالشهای مختلف کشور را دچار چالشهای سختی نماید.
ابرچالش صندوق های بازنشستگی و نظام بانکی بهمراه بدهی های دولت ، مهم ترین مسائل کشور در حوزه اقتصاد می باشد که کنترل آنها حیاتی است . وضعیت تولید و رکود موجود ، شرایط را سخت کرده است . البته شرایط سیاسی منطقه به نفع کشورمان بوده و امنیت در منطقه می تواند بر وضعیت اقتصاد کشور موثر باشد .
**در کل لایحه بودجه را چگونه ارزیابی می کنید ؟
شرایط اقتصادی موجود ، بودجه‌ریزی برای سال ۹۷ را سخت کرده است .عوامل محرک اقتصاد مثل نظام بانکی و واحدهای تولیدی و صنعتی خود گرفتارمسائل مختلفی هستند ؛ بی تردید گشایش اقتصادی با اصلاح نظام بانکی محقق خواهد شد. از سوی دیگر نظام بانکی توان حمایت مناسب بخش تولید را ندارد ، بنابراین
شرایط اقتصادی بگونه‌ای است که کاهش هزینه‌ها و کسب درآمد دولت جهت ایجاد رونق و اشتغال، فشار اقتصادی را به مردم تحمیل خواهد کرد،در این راستا تدابیری باید اندیشیده شود که مردم و قشر آسیب‌پذیر کمترین فشار را تحمل کنند.
افزایش ۶۰هزار میلیاردی بودجه عمومی علاوه بر فربه‌تر کردن دولت ، تورم‌زا نیز خواهد بود.اما از سوی دیگر شاید چاره دیگری نداشته باشیم چرا که بعنوان نمونه اوضاع نامناسب صندوق‌های بازنشستگی سبب شده دولت بیش از ۴۰ هزارمیلیارد تومان بودجه به منظور کمک جهت پرداخت حقوق این صندوق‌ها در نظر بگیرد، این در حالی است که سهم پرداختی به بازنشستگان ۹۸ هزار میلیارد و سهم حقوق کارکنان دولت ۱۰۶ هزار میلیارد است به عبارتی دولت ، نصف بودجه عمومی را صرف پرداخت حقوق می نماید .
**اشتغال و تولید چه وضعیتی در بودجه دارند ؟
دولت باید منابع مشخص برای ایجاد رونق و اشتغال لحاظ کند ؛ لذا تخصیص ۱۷هزار میلیارد تومان برای اشتغال قشر تحصیل‌کرده ، جوانان و زنان بدین منظور بوده است. در مجموع در لایحه بیش از۶۷هزار میلیارد تومان جهت تسهیلات برای اشتغال در نظر گرفته شده که بخشی از منابع آن از محل افزایش قیمت حاملهای انرژی خواهد بود. تغییر قیمت بنزین و گازوئیل به جهت تاثیرگذاری در سبد هزینه اکثر مردم، بایستی با احتیاط و ملاحظات خاص صورت بگیرد اگر سیستم حمل و نقل عمومی گسترش مناسبی داشته باشد، افزایش قیمت بنزین تاثیر کمتری خواهد داشت؛ اما با این حال تمام این افزایش‌ها تاثیر تورمی دارد.
**بودجه عمرانی درچه وضعی است؟
کاهش ۸ درصدی وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی بودجه عمرانی ۱۵درصد کاهش یافته است که مسئله نگران‌کننده ای است ، البته دولت در تبصره ۱۳ روشی را برای اتمام طرحهای عمرانی پیشنهاد کرده است که با توجه به مشکلات مربوط به تصمیم گیری و نبود شجاعت در واگذاری ها و نبود شیوه نامه مشخص در خصوص مشارکت بخش خصوصی و عمومی نتیجه بخش نخواهد بود برای پویایی اقتصاد حضور موثر بخش خصوصی لازم است و دولت به تنهایی نمی‌تواند در این زمینه موفقیت خاصی کسب کند، بهبود فضای کسب و کار و اصلاح نظام بانکی، پنجره‌ای به سوی گشایش‌های اقتصادی خواهد بود
**وابستگی به نفت به چه میزان است ؟ سهم مالیات چقدر است ؟
درآمدها در بودجه ۹۷، ۱۱درصد افزایش داشته است. واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای نفت و میعانات ۱۰ درصد کاهش یافته، بدین معنا که درآمد نفتی از ۱۱۸ هزار میلیارد به ۱۰۶ هزار میلیارد تومان کاهش یافته و از محل افزایش سهم صندوق توسعه ملی از درآمد نفتی است که امسال به ۳۲ درصد رسیده و نسبت به سال گذشته ۱۲درصد رشد نشان می‌دهد؛ بنابراین کاهش ۸ درصدی وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی اقدام شایسته‌ای است.
سهم نفت و فراورده های نفتی در بودجه ۲۷ درصد است ، مالیات سهم ۳۵ درصدی دارد .اوراق اسلامی ۱۱ درصد و سایر درآمدها ۲۷ درصد از منابع بودجه را فراهم می کنند .
با وجود بیکاری و رکود، بودجه ۹۷ نباید به مردم فشار وارد کند، شناسایی افرادی که فعالیت اقتصادی زیرزمینی دارند و مالیات پرداخت نمی‌کنند و اخذ مالیات از آنها می‌تواند منابع عظیمی را جهت حل
معضل بیکاری و ایجاد رونق اقتصادی در اختیار دولت قرار دهد.
**در خصوص افزایش عوارض خروج چه نظری دارید ؟
افزایش عوارض خروج از کشور در جهت کنترل موجودی‌های ارزی کشور بوده است اما بایستی تدبیر بهتری در این خصوص لحاظ کرد چراکه لزوما با تعرفه و محدودیت ، کاهش مسافرت خارجی اتفاق نمی‌افتد و ایرانگردی رواج پیدا نمی‌کند ؛ البته افزایش ۳۰ درصدی عوارض وهزینه آن در جهت بهبود امکانات رفاهی و اقامتی در حوزه گردشگری بسیار موثر خواهد بود .کمترین سهم از منابع دولت به بخش گردشگری اختصاص دارد بطوریکه از ۴ میلیون و ۸۹۱ هزار تومان بعنوان سهم هر ایرانی در سال ،از مصارف بودجه ،برای هر ایرانی در سال کمتر از ۴ هزار تومان سهم در نظر گرفته شده است .
**سایر بخشها از مصارف بودجه هر ایرانی چقدر سهم دارند؟
رفاه اجتماعی شامل بیمه و حمایتها برای هر ایرانی درسال حدود ۹۸۰ هزار تومان ، درمان ۵۴۰ هزار ، دفاع ۴۲۵ هزار،بهداشت ۱۵۹ هزار ،حمل و نقل ۸۰ هزار ، صنعت و معدن ۱۷ هزار،محیط زیست ۳ هزار و ۵۰۰ ، فرهنگ و هنر ۲۲ هزار و ورزش و تفریحات ۱۲ هزار از سهم مصارف ۴میلیون و ۸۹۱ هزار تومانی هر ایرانی را تشکیل می دهد .
**بهداشت و درمان در بودجه چگونه دیده شده اند ؟
ایجاد اشتغال، رونق و پوشش خدمات بهداشتی و درمانی باید محور اصلی شکل‌گیری بودجه ۹۷ باشد، سهم هر ایرانی از مصارف در حوزه بهداشت و درمان بالاترین است اما باز کافی نیست .
البته مشکلا تی چون عدم تخصیص اعتبارات کافی به حوزه بهداشت و درمان، و غیر واقعی بودن سرانه در اعتبارات جاری و عدم تعیین اعتبار برای احکام دائمی در بودجه نویسی ، تحقق بودجه این بخش را دچار مشکل می کند .
وزارت بهداشت پانزده هزار میلیارد بدهی دارد و بودجه این وزارتخانه چهارده هزار میلیارد دیده شده است که با توجه به وضعیت نظام سلامت، وزارت بهداشت باید از محل صرفه‌جویی، بخشی از کمبودها را پوشش دهد.
سازمان بیمه سلامت، با کاهش چهار درصدی بودجه وبا وجود چهار هزار میلیارد بدهی که تا پایان سال به هشت هزار میلیارد خواهد رسید، شرایط دشواری را پیش‌رو خواهد داشت، از سوی دیگر حذف پوشش بیمه‌ای برای دارندگان بیش از یک دفترچه نیز نمی‌تواند مشکلات را برطرف سازد، بنابراین لازم است در حوزه بهداشت و درمان یک بازبینی مجدد صورت بگیرد تا مردم دچار مشکلات خاصی نشوند.
**راهکار برون رفت از مشکلات حوزه بهداشت و درمان چیست ؟
باید قوانین بالادستی به طور مشخص و کامل اجرایی شود، البته لحاظ منابع پایدار، ضرورت تام دارد، چراکه تاکنون تجربه نشان داده است منابع حاصل از عوارض خودرو ، مالیات سیگار ، از محل یک درصد ارزش افزوده و ده درصد هدفمندی یارانه‌ها تحقق نیافته و تخصیص پیدا نمی‌کند، بنابراین واقعی کردن سرانه در اعتبارات جاری و تعیین اعتبار برای احکام دائمی همچون بیمه اقشار آسیب‌پذیر نیز ، از دیگر ضرورت‌ها در بودجه نویسی ۹۷ است.
**هدفمندی یارانه ها چگونه طی مسیر خواهد کرد ؟
هفت هزار میلیارد تومان از منابع حاصل از هدفمندی یارانه‌ها جهت کاهش فقر مطلق به خانوارهای هدف پرداخت می‌شود و مبلغ سه هزار میلیارد و سیصد و سی هزار میلیارد تومان نیز برای یارانه نان و خرید تضمینی گندم لحاظ شده است.
هم‌اکنون مبلغ سه هزار و هفتصد میلیارد تومان جهت کاهش هزینه‌های مستقیم سلامت مردم و ایجاد دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی، درمانی و پوشش دارو و درمان بیماران صعب العلاج از این محل لحاظ شده است که برای چنین پوششی کافی نخواهد بود.
در بودجه ۹۷ از محل مانده حساب‌های قرض الحسنه یک هزار و چهارصد میلیون تومان به کمیته امداد امام خمینی(ره) و ششصد میلیارد تومان به بهزیستی جهت اشتغالزایی کارفرمایان و مددجویان در نظر گرفته شده است.
**با توجه به زلزله های اخیر برای مدیریت بحران ها چه باید کرد ؟
کشور بر روی گسل قرار دارد واین موضوع بایستی در ساخت و ساز و زندگی مردم لحاظ شود و همچنین رعایت ضوابط و استانداردهای ساختمانی و ابنیه زیر ساخت از جمله پل ها, جاده ها , بزرگراه ها و بیمارستان ها از ضروریات است.
آمادگی برای روبه رو شدن و همچنین رسیدگی‌های آنی پس از وقوع نقش بسزایی در کاهش تلفات دارند رسیدگی فوری پس از وقوع و نیز رسیدگی تاخیری پس از وقوع در کاهش صدمات و تالمات جسمی و روحی نقش عمده ای دارند که در این میان نقش هلال احمر و ستاد بحران بسیار حیاتی است.
با توجه به تجارب موجود در زلزله های پیش آمده می توان دریافت ، ستاد بحران توانایی بسیج, جلب اعتماد و سازماندهی کمکهای مردمی را به نحو احسن نداشته است و بی نظمی و حضور انفرادی هموطنان دلسوز و توزیع نامناسب اقلام، گویای نواقص در مدیریت بحران در سطح کشور است .
اگرچه به هنگام بروز هر حادثه ای مردم و مسئولان خدوم از روی احساس و عاطفه سریعا دست به اقدام میزنند ، لیکن تنها تشکیل ستاد بحران و یا اقدامات ابتکاری و داوطلبانه کافی نیست بلکه عمدتا اقدامات سازمان یافته و بر اساس علم و برنامه مدون است که از شدت فاجعه میکاهد و تضمین جبران و کاهش خسارت را مینماید.
۵۰ هزار نیروی داوطلب هلال احمر با حقوق ۵۰۰ هزار تومانی، نماد ایثار و از خود گذشتگی هستند و مشکلات معیشتی این عزیزان ایثارگر بایست تاحدودی برطرف گردد از سوی دیگر وجود انبارهای بزرگ در جای جای کشور با انواع ملزومات اضطراری می تواند اندکی از نگرانی ها کاهش دهد.
بودجه مصوب سال گذشته هلال احمر ۱۸۹۰ میلیارد بود که به ۲۰۶۳ میلیارد تومان در سال ۹۷ رسیده است و ما شاهد رشد ۹ درصدی هستیم اما مساله مهم هلال احمر در امر بودجه تخصیص اعتبارات و تحقق منابع است ، بطوریکه در ۹ ماهه ۳۰ درصد از منابع محقق شده است و این موضوع نگران کننده است و بایستی برای ثبات منابع آن تدبیر شود
**مطلب دیگری هست در پایان بفرمایید ؟
شرایط اقتصادی موجود حکایت از انباشت مشکلات از دهه های پیش دارد .برخی ازاین مشکلات منشا بیرونی دارد و تحریم ها و وتوطئه های دشمنان از جمله آنهاست و بخشی دیگر منشا داخلی دارد و به جهت عدم خودباوری و اعتماد به نسل جوان و مدیریت ناکارامد حاصل شده است . عزم ملی ، مدیریت مناسب با محوریت اقتصاد مقاومتی و رهنمودهای مقام معظم رهبری لازمه رشد و پویایی ایران اسلامی است .
