مهدی مطهرنیا
ابراهیم یزدی یکی ازچهرههای انقلاب اسلامیاست که دردورههایگوناگون درعین حفظ ثبات شخصیتیخود شخصی موثر و در نظر جناحهای گوناگون بود. او که درس آموخته بزرگان مکتب نهضت آزادی محسوب میشد، گرایشهای دینی شدیدی داشت و درقبل از انقلاب به عنوان یکی ازعناصر انجمن اسلامی دانشجویان مقیم آمریکا به عنوان عنصری مذهبی یک گروه ناسیانولیستی اسلامی دارای گرایشهای شدید استقلال ایران را تاسیس کرد و برای جهتگیری کشورش پیرامون دموکراسی بومی شده در پرتوی اسلامی مدرن تلاش میکرد. ابراهیم یزدی در اوج انقلاب به معمار انقلاب اسلامی پیوست و از عناصری بود که پیوند او با رهبری نظام ایران در آن زمان با شدت بسیاری از سوی نزدیکانش، مورد رقابت واقع میشد. اشخاصی مانند ابوالحسن بنیصدر و صادق قطب زاده نیز از کسانی بودند که درمحدوده تفکرات او به امام نزدیک شدند، اما تفاوت و تمایز ابراهیم یزدی با آنها در این بود که آن دو در رقابت شدید با یکدیگر نه همچون ابراهیم یزدی بر اساس صداقت کامل، بلکه براساس ارزیابیهای سیاسی این نزدیکی را رقم زدند. اما ابراهیم یزدی بر اساس نوعی نگرش معنادار در این جهت پیش رفت و بعدها نشان داد اگر چه نقدهای جددی به نوع رفتارها وکنشهای سیاسی احزاب وجناحهای گوناگون سیاسی نزدیک و دور دارد، اما در نهایت تلاش داشت به عنوان منتقدی پیوسته به نظام ایران و تا مرزهای اپوزسیون داخلی پیش رفته و هیچگاه تلاش نکرد به رغم فشارهای فراوان ایران را ترک کند و در موقعیت یک اپوزسیون خارج نشین قرار بگیرد. این سنتی بود که مرحوم بازرگان وشخص مصدق سالها پیش ازخود به یادگار گذاشته بودند. ابراهیم یزدی نیز بر این سنت کلاسیک استوار ماند. درنتیجه درفراز و نشیبهای گوناگون افرادی که گاه و بیگاه او را درمسیرهجمه خود قرار میدادند، در نهایت با او همراه شدند. امروزکه او دارفانی را و داع گفته است باز نیز این نکته وضوح بیشتری میپذیرد که افرادی که در این سالها چارچوب اندیشه آنها تغییر و تحولاتی رخ داده و با واقعیتهای سیاسی آشنا شدند، تلاش دارند آنچه در باب اوگفتهاند بهگونهای تغییر و مرهمی بر دردهایی که در گذشته برای او به وجود آوردند، ایجادکنند و درنتیجه مشاهده میشود که امروز که فوت او در «ازمیر» ترکیه مورد تایید قرارگرفته، بسیاری از افرادی که او را مورد انتقاد قرار دادند از ابراهیم یزدی به نیکی یاد میکنند. پرونده او بدون نگرانی مورد بررسی قرارمیگیرد و بسیاری ازکسانی که نگران نزدیکی به موضعگیری های او بودند. بدون نگرانی به میدان میآیند و از اندیشههایش سخن به میان میآورند. خدایش رحمت کند.