مرتضی ابراهیمی- با ورود دوباره ایران به بازار جهانی نفت، پالایشگاه‌های اروپایی حق انتخاب بیشتری برای تأمین منابع انرژی خود یافتند. از سویی دیگر با توجه به اتفاقات سیاسی که در سال گذشته رخ داد، حضور روسیه در بازار نفت به دلیل تحریم اتحادیه اروپا و آمریکا کمرنگ شد. این موضوع منجر‌به آسیب دیدن تولیدات نفتی روسیه بعنوان یکی از بزرگترین تولید‌کنندگان نفت گردید. تا جایی که شرکت ویتول به عنوان یکی از بزرگترین فروشندگان نفت جهان برای به فروش رساندن نفت روسیه تخفیفات ویژه‌ای را به مشتریان پیشنهاد کرد، اما با این وجود نتوانست برای نفت خام روسیه مشتری پیدا کند. نفت اورال که مشابه نفت ایران است، در زمان تحریم ایران از این موضوع بسیار منتفع گردید با وجود اینکه تا مدتی اورال جایگزین نفت ایران در اروپا بود، ولیکن با برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران با زیان جدی مواجه شد.
خانم سروین آقاجانی، کارشناس ارشد انرژی و مشاور اقتصادی در حوزه خاورمیانه در گفتگو با جهان اقتصاد با اشاره به مطالب فوق گفت: کشورهای عضو اتحادیه اروپا وابستگی شدیدی به واردات انرژی دارند، به‌طوری که مجموع مصرف نفت و گاز در سبد انرژی این کشورها به بیش از ۶۰ درصد می‌رسد. عمدتاً تا قبل از تحریم‌ها علیه روسیه، ۷۶ درصد از واردات نفت و گاز اتحادیه اروپا مختص به این کشور بود. بخش عمده‌ای از نفت کشورهای اروپای شرقی و آلمان از خطوط انتقال نفت روسیه تأمین می‌شود. از این رو سیستم فنی پالایشگاه‌های اروپایی با اورال مطابقت دارد. با وجود اعمال تحریم اعضای اتحادیه اروپا علیه روسیه، اگر این کشورها به منظور تأمین مایحتاج خود بخواهند از محصولی متفاوت از ماهیت سابق بهره ببرند، ابتدا لازم است هزینه‌های هنگفتی صرف ایجاد تغییرات فنی در پالایشگاه‌ها و خطوط انتقال انرژی نمایند که این موضوع توجیه اقتصادی مطلوبی نخواهد داشت.
خانم آقاجانی افزود: تحریم نفت روسیه بازارهای جهانی را نیز دستخوش تحولات شدیدی قرار می‌دهد، زیرا روسیه همواره در شمار صادرکنندگان پیشرو بوده که با تولید بیش از ۱۰٫۵ میلیون بشکه در روز در فهرست بزرگترین صادرکنندگان قرار دارد. تبعات تحریم نفتی روسیه اقتصاد و صنایع کشورهای غربی را نیز تحت الشعاع قرار خواهد داد؛ زیرا سایر کشورهای صادر‌کننده نفت توان جبران خلاء ناشی از تحریم روسیه را نخواهند داشت. در نتیجه این امر، روسیه به احتمال زیاد به بازارهای شرقی متمایل می‌شود و بخشی از این بازار بخصوص چین را تصاحب خواهد نمود. بنابراین هرگونه تغییری در سیاست‌گذاری نفت و گاز روسیه، بر بازارهای جهانی اثر می‌گذارد.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با توجه به موضوعات مطرح شده و تشابه ماهیت نفت ایران با روسیه گفت: فرصت مناسبی است تا ایران با در پیش گرفتن سیاست‌های مناسب تجاری از شرایط به وجود آمده منتفع گردد و بازارهای اروپا را مانند گذشته به دست آورد. از طرفی چالشی که متوجه صادرات نفت ایران است، هدف قرار دادن شرق آسیا به منظور صادرات توسط روسیه است. با توجه به اینکه کشورهای شرقی مقاصد صادراتی ایران در سال‌های گذشته بوده‌اند شاید لازم است ایران تمهیدات ویژه‌ای برای این تغییر رویکرد روسیه بیندیشد. تصویر زیر (شکل ۱) به خوبی نشانگر تعیین بازار هدف روسیه برای صادرات آتی است.
شکل ۱ – مقاصد صادراتی نفت روسیه سال ۲۰۱۰ - ۲۰۴۰
وی افزود: موضوع دیگری که باید مد نظر قرار گیرد، اعمال تخفیفات در عرضه نفت روسیه توسط شرکت‌های بزرگی همچون ویتول است که رقابت بیشتری را با ایران ایجاد می‌کند. در راستای این سیاست کاهش قیمت عرضه، رقابت برای ایران با کشوری که چند برابر محصول مشابه را با شرایط قیمتی مذکور عرضه می‌کند، کمی پیچیده است.
در پایان با توجه به موضوعات مطرح شده، بهبود صادرات نفتی ایران در گرو نگرش فنی نسبت به فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌روی ایران و رقبا است که پیش‌بینی و تبیین این فرصت‌ها و چالش‌ها می‌تواند سکوی پرتابی برای رونق این صنعت باشد.
در این راستا موسسه مطالعات و پژوهش‌های اقتصاد ایرانیان سمیناری تحت عنوان "تحلیل وضعیت اقتصاد جهان و ایران و بازار بورس در شش ماهه دوم سال ۱۳۹۵" را در مورخ ۲۵ شهریور ماه سال جاری در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران برگزار می‌نماید که جزئیات بیشتر موضوع مطرح شده، در این نشست مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت. علاقمندان می‌توانند جهت اطلاعات بیشتر با شماره ۸۸۶۱۱۸۱۹ داخلی ۱۴۰ تماس حاصل فرمایید.
