خبرگزاری ایکنا نوشت: دولت آمریکا در روزهای اخیر اعلام کرد که معافیت خرید نفت ایران از سوی برخی کشورها به پایان رسیده و دیگر هیچ کشوری حق خرید نفت ایران را ندارد. در واقع در صحبت برخی از مقامات رسمی دولت آمریکا چنین بیان می‌شود که میزان فروش نفت ایران باید به صفر برسد. این وضعیت منجر به بیم و امیدهایی در کشور شده و از یک سو این نگرانی ایجاد شده که کاهش فروش نفت و درآمدهای ارزی حاصل از آن منجر به وخامت اوضاع اقتصادی و نارضایتی مردم می‌شود و از سوی دیگر برخی کارشناسان این وضعیت را فرصت مناسبی برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و مقاوم‌سازی اقتصاد می‌دانند، اما موضوع قابل بررسی این است که راهکار مناسب برای مقابله با وضعیت کنونی و اقداماتی که مردم و مسئولان باید انجام دهند چه مواردی‌ را دربرمی‌گیرد؟ همچنین آیا اساساً اقتصاد ایران در شرایط کنونی ظرفیت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی را دارد؟

ابراهیم نکو، کارشناس مسائل اقتصادی و عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره تحریم‌های نفتی جدید آمریکا و راهبردهای مقابله با این تحریم‌ها پرداخت و گفت: معتقدم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، شاید در دهه اول کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی مشکل بود، اما باید در دهه‌های بعدی می‌توانستیم سالیانه حدود سه تا سه و نیم درصد از وابستگی به این درآمد را کاهش دهیم و اگر این اقدام را انجام داده بودیم امروزه به حداقل وابستگی ممکن به نفت رسیده بودیم.

هنوز نمی‌توانیم درآمدهای نفتی را از بودجه حذف کنیم

وی با اشاره به جایگاه مهم نفت در بودجه‌های سالانه ادامه داد: البته در سال‌های اخیر با انجام اقداماتی، این وابستگی تا حدودی تعدیل شده، اما واقعیت این است که هنوز به درآمدهای نفتی تا سال‌ها نیاز داریم و نمی‌توانیم آن را از سفره درآمدهای بودجه‌ای کشور حذف کنیم. به عبارت دیگر، باید تلاش کنیم که در سال‌های آتی این فرصت پیش آمده، یعنی تحریم‌های آمریکا را به فرصت تبدیل کنیم و بتوانیم به حداقل‌ترین وضعیت ممکن در زمینه وابستگی به نفت برسیم.

نکو به صحبت‌های مقامات آمریکایی درباره آینده فروش نفت ایران اشاره و بیان کرد: موضوع دیگر این است که در روزهای اخیر شاهد هستیم که مقامات آمریکایی صحبت‌هایی را درباره تحریم جدی نفت ایران و به صفر رساندن صادرات نفت کشورمان مطرح می‌کنند، اما طبیعتاً امکان به صفر رسیدن صادرات نفت وجود ندارد. به عبارت دیگر، آمریکایی‌ها نمی‌‌توانند چنین کاری انجام دهند، اما قطعاً این وضعیت و مشکلات ناشی از آن بر اقتصاد کشور ما تأثیر خواهد گذاشت.

نیازمند درآمدهایی غیر از فروش نفت هستیم

این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به هزینه‌هایی که فروش نفت از راه‌های غیرمتداول برای ما دارد، تأکید کرد: در این شرایط ناچار خواهیم بود برای فروش نفت دست به اقداماتی بزنیم که علاوه بر اینکه هزینه‌بر خواهد بود، ما را ناچار می‌کند راه‌های دیگری را برای فروش نفت پیدا کنیم که شاید برای همیشه مناسب نباشد. به نظر می‌رسد مناسب‌ترین اقدام در این ایام فکر کردن به کسب درآمدهای دیگری غیر از نفت است.

نماینده سابق مجلس به برخی گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال اقدام نظامی آمریکا علیه ایران اشاره کرد و گفت: این نکته‌ای که این روزها در برخی محافل و از طریق برخی سیاسیون و اقتصاددانان مطرح است قابل اتکا نیست که آمریکا به صورت جدی به فکر اقدام نظامی علیه ایران است. معتقدم چنین اقدامی بعید است و آمریکایی‌ها هم می‌دانند که حمله نظامی به ایران هزینه‌های گزافی را برای آنها به دنبال خواهد داشت. لذا معتقدم به جای فکر کردن به چنین مسائلی، باید به فکر چاره‌اندیشی برای مشکلات اقتصادی ایجاد شده از سوی آنان باشیم.

لزوم کنار گذاشتن اختلافات سیاسی و جناحی

وی یادآور شد: به عبارت دیگر بایستی اول صادرات نفت را ولو اینکه با کاهش مواجه باشد کم کنیم و به دنبال آن برای درآمدهای دیگر که جایگزین نفت شوند، چاره‌اندیشی کنیم. به نظرم در شرایط بسیار خاصی قرار گرفته‌ایم که متفاوت از شرایط گذشته است. در گذشته در شرایطی قرار داشتیم که اقداماتی را متناسب با اقدامات متقابل آنها انجام می‌دادیم و تجربه‌ای هم داریم که در حقیقت می‌توانیم برای شرایط خاصی، تصمیمات خاص بگیریم.

نکو به اهمیت کنار گذاشتن اختلافات در میان گروه‌های سیاسی در داخل کشور اشاره و اظهار کرد: امروز تصمیم خاصی که برای این شرایط باید گرفته شود در وهله اول کنار گذاشتن اختلافات سیاسی و جناحی است. متأسفانه برخی در داخل کشور از این آب گل‌آلود و مشکلات موجود به دنبال تضعیف جریانات دیگرند. لذا علیه همدیگر موضع‌گیری می‌کنند. معتقدم رؤسای قوا باید قبل از هر اقدامی در نشست‌های علنی و پشت پرده که با هم برگزار می‌کنند، بر لزوم وحدت و تصمیم جمعی برای اقدامات اساسی به منظور کم‌اثر کردن اقدامات دشمن تأکید و در این راستا تصمیماتی را اتخاذ کنند.

نیازمند وحدت و همدلی داخلی هستیم

وی با اشاره به آثار مثبت همدلی در داخل کشور ادامه داد: این تصمیمات می‌تواند بخشی از مشکلات را حل کند و با همدلی می‌توان بهترین راهکارها را در این شرایط برای غلبه بر مشکلات ارائه داد. موضوع دیگر مشکلاتی است که علاوه بر تحریم‌ها در دستگاه‌های متولی امور اقتصادی وجود دارد. امروز باید بپذیریم که افراد ناتوان باید بلافاصله از سوی دولت از امور اقتصادی کشور کنار گذاشته شوند.

نکو بیان کرد: اگر دولت به این نتیجه رسید که باید نسخه دیگری برای درمان مشکلات اقتصادی به وجود آمده نوشته شود، باید افراد ناتوان بلافاصله کنار گذاشته شوند تا بتوانیم تحریم‌ها را کم‌اثر کنیم. از سوی دیگر با استفاده از توانمندی‌های داخلی همانند منابع طبیعی باید برای مقابله با این مشکلات و در نهایت بی‌اثر کردن آنها به مرور زمان دارای برنامه باشیم.

مخالفان سرسختی در اوپک داریم

این کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به این پرسش که با توجه به وعده‌هایی که برخی اعضای اوپک به غربی‌ها داده‌اند آیا جبران کمبود نفت ایران در بازار برای آنها میسر است؟ اظهار کرد: اگر مخالفان سرسختی در اوپک نداشتیم، این امکان‌پذیر نبود و شاید با مقاومت‌ سرسختانه برخی اعضای آن، فقط بخشی از آن جبران می‌شد، اما متأسفانه اکنون برخی از کشورهای همسو با آمریکایی‌ها در این راستا همگام با آنها درصدد آسیب رساندن به صادرات نفت ما هستند و این قضیه را پیچیده‌تر می‌کند.

نماینده سابق مجلس به کارشکنی‌های عربستان در سازمان اوپک بر علیه ایران اشاره کرد و گفت: متأسفانه از کشورهای عضو اوپک، آن تعهدی را که به سایر اعضا دارند شاهد نیستیم. امروزه کشوری همانند عربستان سعودی که بازیگری مهم و تأثیرگذار در اوپک است، به همراه برخی دیگر از کشورها، به هر قیمتی ولو به قیمت از دست دادن سرمایه‌های ملی خود، دست به چنین اقداماتی برای جبران کمبود نفت ایران انجام می‌دهند، اما آثار منفی آن دامن خودشان را هم خواهد گرفت. عواقب صادرات بی‌رویه نفت برای اعضای اوپک

وی یادآور شد: چه بسا صادرات بی‌رویه و خارج از عرف و قوانین متداول در اوپک، این کشورها را در آینده با مشکلات جدی مواجه کند. نکته مهم این است که اگر الان هر کشوری اعلام کند که در اوپک به پیروی نکردن از دستورات آمریکا به نفع ما وارد عمل خواهد شد، متأسفانه اوپک سازوکارهایی دارد که ولو یک کشور با موضوعی مخالفت کند و اجماع کاملی درباره آن موضوع وجود نداشته باشد، آن اتفاق رخ نخواهد داد.

نکو اظهار کرد: عربستان می‌تواند تصمیمات اوپک را با مشکلاتی مواجه کند و چون همسویی لازم را با آمریکایی‌ها دارند. بنابراین مشکلاتی را در خود اوپک برای ما به وجود می‌آوردند. متأسفانه اقدامات اوپک در جهت پیروی از دستورات آمریکا در این زمینه است. البته ابزارها و توانمندی‌هایی هم داریم که باید از این ابزارها در جهت تضعیف جایگاه اوپک، در صورتی‌ که امکان صدور نفت برای ما وجود نداشته باشد، استفاده کنیم.

اوپک آینده خوبی ندارد

این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: اوپکی‌ها باید این موضوع را بدانند که ایران مادام‌العمر با این مشکل مواجه نخواهد بود و همین موضوع می‌تواند زمینه‌ساز تشکیل سازمانی دیگر مشابه اوپک شود و قطعاً چنین سازمانی می‌تواند بعد از حل این مشکلات، اوپک را هم به چالش بکشد.

نماینده سابق مجلس درباره پیش‌بینی خود از آینده اوپک نیز گفت: به نظرم با توجه به اینکه کشوری تأثیرگذار و دارای نفت مرغوب و راه‌های دسترسی آسان برای بازارهای مصرف هستیم، معتقدم درصورت ادامه این اختلافات و رفتار نامناسب برخی از این اعضا با ایران، سازمان اوپک با این وضعیت آینده خوبی را پیش رو نخواهد داشت؛ به ویژه زمانی‌ که مشکلات خود را پشت سر بگذاریم، مسلماً ما هم دل خوشی از اوپک نخواهیم داشت.

وی در پایان یادآور شد: نفت ما در بازارهای جهانی از جایگاه ویژه‌ای دارد و برخی از کشورها هم از اقدامات اعضای اوپک شاکی هستند، اما اقداماتی را که کاملاً به نفع ما باشد نمی‌توانند انجام دهند و اگر این مشکلات پشت سر گذاشته شود و روال عادی برای ما به وجود بیاید، قطعاً جایگاه اوپک متزلزل خواهد شد و با همکاری برخی کشورهای همسو می‌توانیم سازمان نفتی دیگری را تأسیس کنیم. البته باید منتظر بمانیم و ببینیم که در آینده واکنش برخی از کشورهایی که همسو با تصمیمات آمریکا نیستند چه خواهد بود؟

گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی