دکتر هاشم اورعی-استاد دانشگاه صنعتی شریف-«21» عدد شانس است، حال که به سال 2021 میلادی نزدیک می شویم ما جهانیان باید احساس خوشبختی کنیم! اما از آنجا که سال پیش رو سراسر عدم قطعیت، نامعلومی و سر درگمیست، انگار دور میز قمار نشسته و با اتکاء به شانس و اقبال به امید آنیم که 21 بیاوریم. بهترین نکته در مورد سال آینده این است که امیدواریم ویروس کرونا را تحت کنترل در آوریم. ولی هم زمان نگرانی های عمیقی هم در اعماق وجودمان نسبت به سال پیش رو نهفته است، از جمله شرایط نظام بهداشت و درمان، به هم ریختگی اقتصادی و نارضایتی اجتماعی. در آستانه ورود به سال 21، انتظار می رود مردم جهان توجه خاصی به 10 مورد داشته باشند.

1- واکسن کووید 19: با آغاز تولید انبوه واکسن کرونا، توجه جهانیان از اقدامات ارزنده و تحسین برانگیز دانشمندان در رسیدن به این موفقیت به نحوه توزیع آن در سراسر جهان که می تواند توام با چالش های بسیاری باشد، معطوف خواهد شد. دیپلماسی واکسن به صحنه آمده و شاهد رقابت شدید در داخل کشورها و بین کشورها بر سر جلو زدن در صف دریافت و تزریق واکسن خواهیم بود.

2- رشد اقتصادی نامتقارن: بازیابی توان اقتصادی دولتها در پی کنترل بیماری کووید، به دلیل اوج گرفتن ویروس در مقاطع و مناطق مختلف، یکنواخت و قابل اتکاء نخواهد بود. دولتها به میزان متفاوت از ایفای نقش محوری در حمایت مالی از شرکتها برای ادامه حیات اقتصادی کاسته و به حمایت مالی از افرادی که کار خود را از دست داده اند روی خواهند آورد. یکی از ویژگی های بارز در سال پیش رو افزایش شکاف بین توان مالی بین شرکتها خواهد بود.

3- بی نظمی نوین جهانی: بسیاری از مردم جهان از خود می پرسند جو بایدن، رئیس جمهور منتخب آمریکا، تا چه حد در بازیابی نظم نوین جهانی موفق خواهد بود؟ در این کارزار پیوستن دوباره ایالات متحده به توافق نامه اقلیمی پاریس و برجام نقطه آغاز خوبی بشمار می آید.

4- جدال آمریکا و چین: انتظار نمی رود جو بایدن در مواجهه با چین پرچم سفید بالا برده و به تنش های تجاری بین این دو کشور خاتمه دهد. بلکه به نظر می رسد وی با تحکیم روابط آمریکا با متحدان خود، با جدیت تمام به مقابله با گسترش نفوذ چین در صحنه بین المللی بپردازد. در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای واقع در آفریقا و آسیای جنوب شرقی تلاش می کنند که در این مناقشه وارد نشده و به اردوی هیچ یک از این دو قدرت بزرگ نپیوندند.

5- شرکت های خط مقدم: با گسترش نفوذ اقتصاد در صحنه نبرد بین المللی، یکی از جبهه ها در کارزار ژئوپلیتیک بین آمریکا وچین، شرکتهای بزرگ و فراملیتی خواهد بود. این شرکتها از یک طرف از بالا تحت فشار سیاسی قرار گرفته و از سوی دیگر مشتریان و کارکنانشان نیز انتظار دارند که در تدوین استراتژی خود مسایلی چون تغییرات اقلیمی و عدالت اجتماعی را که از سوی سیاستمداران مورد بی توجهی قرار گرفته، مد نظر قرار دهند.

6- دوران بعد از شتاب گیری رشد فناوری: در سال جاری همه گیری ویروس کرونا سرعت استفاده از برخی فناوری ها را به شدت افزایش داد، که از آن جمله می توان به برگزاری جلسات به صورت ویدئویی، آموزش مجازی و خرید اینترنتی اشاره کرد. در سال 2021 معلوم خواهد شد که این تغییرات دایمی خواهد بود یا پس از کنترل بیماری، همه چیز به حالت اولیه باز خواهد گشت.

7- کاهش رفت و آمد بین کشورها: در سال پیش رو صنعت توریسم با چالش مواجهه بوده و شکل آن نیز دستخوش تغییر خواهد شد به صورتی که مسافرت های تفریحی در داخل کشورها مورد توجه بیشتری قرار خواهد گرفت. شرکت های هواپیمایی، هتل ها و سازندگان هواپیماهای مسافربری از جمله بوئینگ و ایرباس کماکان با مشکلات مالی دست و پنجه نرم کرده و دانشگاه هایی که بخش قابل توجهی از درآمد خود را از طریق جذب دانشجویان خارجی کسب می کنند شاهد کاهش شدید درآمد خود خواهند بود. بدین ترتیب ارتباطات فرهنگی بین کشورها نیز محدود خواهد شد.

8- پنجره امید به تغییرات اقلیمی: در میان همه چالش ها و تهدیدهای پیش رو در سال آتی، یکی از موارد امیدوارکننده امکان جدی شدن مقابله با تغییرات اقلیمی است. دولتها به سیاست های اقتصادی با محوریت کاهش رد پای کربن روی آورده و با سرمایه گذاری در این بخش به دنبال ایجاد اشتغال و کاهش آلایندگی خواهند بود. اما برای روشن شدن راهبرد کشورها در کاهش آلایندگی باید در انتظار کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد باشیم که برگزاری آن به سال آینده موکول شده است.

9- دِژاوو: از آنجا که بسیاری از برنامه های ورزشی، تجاری و سیاسی از جمله المپیک در سال 2020 به مدت یکسال به تعویق افتاد، در سال آتی این احساس را خواهیم داشت که گویی قبلاً یک بار این مراحل را تجربه کرده ایم.

10- زنگ خطر: دانشمندان و تحلیل گران که سالها بود نسبت به بروز یک همه گیری در جهان هشدار می دادند، از این فرصت استفاده کرده و سیاست مداران را در مورد بحرانهای دیگری از جمله مقاومت بدن انسان در مقابل آنتی بیوتیک و تروریسم هسته ای تحت فشار قرار خواهند داد. با توجه به عواملی چون شیوع ویروس کرونا، بازیابی نامتقارن توان اقتصادی و تنش های ژئوپلیتیک، آنچه می توان با اطمینان پیش بینی کرد این است که سال 21، سالی غیر قابل پیش بینی است!

بدین ترتیب می بینیم که سال میلادی پیش رو توام با فرصت ها و چالش های بسیار است و همه چیز برمی گردد به آن که ما چطور بازی کنیم. هنوز سال شروع نشده با پیروزی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری شاهد آنیم که بختمان باز شده و نه جفت آس ولی دست خوبی آورده ایم.  وقت آن رسیده که قدر کارتهایمان را بدانیم، تقابل را کنار نهاده و در قمارخانه گیتی با تفاهم به بازی ادامه دهیم.