مرتضی ابراهیمی - مشکلات ارزی در دوره‌های مختلف باعث شوک‌های اقتصادی شده است. عوامل مختلفی از جمله مساله کاهش فروش نفت و تحریمها که ورود ارز را سخت می‌نماید به همراه مسائل روانی اساسی‌ترین عوامل نوسانات ارزی است. البته سوداگری در این بازار نیز بی‌تاثیر نمی‌باشد. با توجه به این نوسانات ارزی و با عنایت به تصمیم دولت به یک نرخی کردن ارز با دکتر حسین محمودی اصل کارشناس حوزه اقتصاد و کارآفرینی به گفتگو نشسته‌ایم.
**آقای دکتر آیا تک نرخی کردن ارز در شرایط فعلی مشکلات را حل می‌نماید؟
ضمن آرزوی موفقیت دولت ومردم در ایجاد ثبات دربازار ارز، لازم به ذکر است دولت در سال‌های گذشته وعده ارز تک نرخی را داد و بحث ایجاد بورس ارز و دیگر وعده‌ها را نتوانست عملی سازد. اما دو شنبه شب به یک‌باره ارز تک نرخی شد این در حالی است که دکتر سیف و دکتر کرباسیان همان روز در کمیسیون و مصاحبه با خبرنگاران از تک نرخی صحبتی به میان نیاوردند. سردرگمی در بانک مرکزی مشهود است که ارز مسافری و دانشجویی را حذف و به بازار کد می‌دهد و چند مدت بعد به یک‌باره معاون اول از ارائه ارز مسافری و دانشجویی صحبت می‌کند. بدیهی است دولت ارز ۴۲۰۰ را درحد مشخص به مسافر و دانشجو ارائه خواهد داد و برای فعالان اقتصادی از طریق ثبت سفارش خواهد بود. البته معلوم نیست الویت‌بندی گروه‌های کالایی حذف خواهد شد یا نه. اما نیاز مازاد مسافری و تقاضای افرادی که از طریق سرمایه‌گذاری و انتقال سرمایه در حال مهاجرت هستند و مهم‌تر از همه نیاز مردم عادی جهت تبدیل ریال به ارز پاسخ داده نخواهد شد و این امر خود به خود بر دونرخی شدن و وجود بازار ثانویه و زیرزمینی دامن خوهد زد. البته تبدیل ریال به دلار توسط مردم به عنوان مهم‌ترین مساله موضوع ارز در صورت ایجاد اطمینان، آرامش و ثبات می‌تواند مرتفع گردد. درصورتی که مردم از عدم کاهش ارزش پول ملی اطمینان یابند انگیزه‌ای برای تقاضای ارزی نخواهد داشت. در ضمن وجود حساب ارزی با قابلیت برداشت آنی هم می‌تواند موثر باشد. هرچند در سال ۹۱ با عدم پرداخت بموقع اطمینان از مردم گرفته شد. در واقع این ریسک وجود دارد که حساب ارزی هم در صورت سپرده گذاری کلان، ممکن است در بزنگاه‌ها توان پرداخت متقاضیان اسکناس کاغذی را نداشته باشد و معضلی مثل موسسات مالی را دوباره به معرض نمایش بگذارد.
وجود صدای واحد در دولت و تعامل ملی می‌تواند از التهابات بکاهد. اما ایجاد مکانیسم مناسب برای ارز و پاسخ به تقاضا‌ها بسیار حیاتی است. هر چند پاسخ به این پرسش هم ضرورت دارد که اگر تصمیم «ارز تک نرخی» قابلیت اجرا داشت، چرا با این همه تاخیر صورت گرفته است؟
**نظر شما در مورد سخنان اقای جهانگیری مبنی بر قاچاق بودن ارز چیست؟
نکته دیگری که در سخنان آقای جهانگیری وجود داشت قاچاق بودن هر نوع معامله با قیمت و عنوان بالاتر است، برخورد با سوداگران بسیار شایسته و قابل تقدیر است اما ایجاد اطمینان در خصوص حفظ ارزش پول ملی برای مردم بسیار حیاتی است، نبود اطمینان و آرامش و هم‌چنین عدم پاسخ به تقاضای واقعی موجبات ایجاد بازار آزاد و زیرزمینی را فراهم خواهد آورد. بدیهی است ایجاد ثبات و آرامش تعامل و همکاری خود مردم را نیز می‌طلبد، عدم حضور در مقابل صرافی‌‌‌ها و بازار و عدم خرید دلار، ثبات و آرامش را برای همگان به ارمغان خواهد آورد.
**دلایل افزایش نرخ ارز چیست؟
برخی مشکلات مربوط به دلار و ارز مشکلات ساختاری و ناشی از بیماری اقتصاد کشور است و برخی دیگر به مشکلات روانی، ساختار بازار، مسائل سیاسی و منطقه‌ای مربوط می‌شود.
افزایش قیمت دلار در دوره قبل این موضوع را در اذهان پر رنگ کرد که سخت شدن تحریمها عامل اصلی بالا رفتن قیمت ارز در داخل کشور بود اما باید توجه داشت که سیر صعودی قیمت دلار در دوره قبل نیز تنها به دلیل تحریمها نبود بلکه کسری بودجه دولت نقش مهم‌تری در این زمینه بازی می‌کرد.
باید توجه داشت که شرایط سیاسی منطقه و جنگ‌های منطقه‌ای و موضوع خروج آمریکا از برجام باعث شد اختلالاتی در بازار ارز و دلار ایران به صورت از پیش تعیین شده ایجاد شود تا جایی که برخی شیخ‌نشینان کشورهای حوزه خلیج فارس مبادرت به خرید دلار و قاچاق دلار در حد بالا در ایران کردند که موضوع دستگیری ۲۲ نفر را در این رابطه با گردش مالی هزاران میلیاردی در رسانهها اعلام شد.
از طرف دیگر برخی شرکت‌های ایرانی که تحریمها را دور می‌زدند و با اسامی مختلف حساب باز می‌کردند با سخت‌گیری‌های دولت امارات بلوکه شده و یا مشمول ۵ درصد مالیات شدند، این کار انتقال منابع را دچار مشکل کرد. ترامپ نیز در هفته گذشته بابت همین اقدامات امارات از شیخ این کشور تشکر کرد.
یکی دیگر از عوامل افزایش قیمت ارز کمبود تزریق ارز توسط دولت به بازار است تا جایی که ارز دانشجویی قطع شده و ارز مسافر نیز فقط با بلیت و آن هم به سختی به مردم داده می‌شود.
هم‌چنین نباید از بحث روانی در رابطه با گرانی ارز غافل شد زیرا برخی آگاهانه یا ناآگاهانه با صحبت‌های خود به افزایش قیمت دلار دامن زدند.
به عنوان نمونه آقای آخوندی وزیر راه و شهرسازی در مصاحبه‌‌ای اظهار کردند: قیمت ارز در سال ۹۷ بیش از قیمت مسکن بالا خواهد رفت و همین اظهار نظر روی بازار دلار تاثیر منفی گذاشت، از طرف دیگر آقای ترکان بعد از ماه‌‌‌ها مصاحبه نکردن در رسانهها با استقبال تلویحی از افزایش قیمت اعلام می‌کند افزایش قیمت ارز باعث تقویت تولید ملی و افزایش صادرات می‌شود در حالی که تجربیات گذشته نشان داد بالا رفتن نرخ ارز تاثیر چندانی درافزایش صادرات کشور ندارد. این صحبت‌‌‌ها به بازار چنین القا می‌کند که دولت خود درصدد افزایش نرخ ارز است.
البته به جهت وارداتی بودن بسیاری از دستگاه‌‌‌ها و مواد اولیه تولید، در کل افزایش ارز به نفع تولید و صادرات نخواهد بود
از طرف دیگر سیف مدیر عامل بانک مرکزی در مصاحبه‌‌ای تاکید می‌کند که امیدواریم ثبات موجود در سال ۹۷ حفظ شود. این درحالی است که دلار نزدیک ۵ هزار تومان قیمت داشت و این موجب تثبیت محدوده ۵ هزار تومان و عبور از این مقاومت شد.
**برخی پیش‌بینی‌‌‌ها از قیمت دلار در جامعه چقدر در ایجاد التهاب موثربوده است؟
در این رابطه سه حالت وجود دارد؛ برخی افراد به دنبال بالا بردن قیمت ارز هستند و این موضوع برای آن‌ها منافعی در پی دارد اما باید توجه داشت که برخی دیگر ناخواسته وارد این بازی شده و برخی رسانهها و کانال‌‌‌ها که از افزایش قیمت ارز سود می‌برند به دنبال زدن تیترهای جنجالی و غیرواقعی در این زمینه هستند و برخی دیگر نیز رقبای دولتند که قصد دارند دولت را زمین‌گیر کنند و بی توجه به این موضوع هستند که اگر دولت زمین بخورد کشور نیز دچار آسیب‌های جبران ناپذیری خواهد شد.
البته برخی افراد مشهور نیز به دنبال جذب مخاطب با کامنت‌هایی به پیش‌بینی می‌پردازند و به ایجاد جو روانی نامناسب کمک می‌کنند.
**آیا افزایش قیمت ارز تاثیری در افزایش قیمت کالا و خدمات بازار داخلی دارد؟
ممکن است افزایش قیمت در بازار به سرعت اتفاق نیافتد اما به طور حتم بسیاری از تولید کنندگان که نهاده‌های اولیه خود را از خارج وارد می‌کنند و یا حتی افرادی که نهاده‌های داخلی را مصرف می‌کنند تحت تاثیر موج گرانی دلار قرار گرفته و نرخ کالا و خدمات خود را بالا می‌برند.
**افزایش نرخ ارز چه تاثیری بر دولت و مردم دارد؟
افزایش قیمت دلار یک سکه دو سویه است یعنی هم درآمد دولت بالا می‌رود اما از طرف دیگر از آن‌جایی که دولت خود بزرگ‌ترین مصرف کننده در کشور است در مجموع این موضوع به ضرر دولت تمام خواهد شد.
در مجموع افزایش دلار نه به نفع دولت است نه مردم و تنها این موضوع به نفع دشمنان کشور تمام می‌شود.
بازار منتظر بهانه برای افزایش نرخ ارز بود. باید با تدبیر و عزم ملی این بهانه‌‌‌ها را گرفت.
زمانی که بازار بخواهد قیمت را بالا ببرد منتظر یک بهانه است به طوری که در این مدت مشاهده شد کوچک‌ترین اظهارنظرها حتی از سمت یک فوتبالیست در صفحه مجازیش موجب شد تا بازار تحت تاثیر قرار گرفته و شایعات نجومی قیمت دلار بیشتر پا بگیرد.
از طرف دیگر مردم مدام پیش‌‌بینی‌هایی در زمینه دلار و اقتصاد می‌کنند و همین موضوع به التهاب بازار دامن می‌زند. این درحالی است حتی آنان که دلار دارند نیز در مجموع برنده این ماجرا نخواهد بود.
فاجعه زمانی خود را در بازار ارز نشان می‌دهد که متوجه می‌شویم این افزایش ناگهانی قیمت دلار به دلیل اتفاق خاص اقتصادی مشخص صورت نگرفته بلکه در واقع یک افزایش نرخ فانتزی و روانی است.
آن‌چه که اکنون حائز اهمیت است این است که بازار دیگر توانایی پاسخ گویی به تقاضاهای مردمی که قصد تعویض ریال با دلار را دارند، ندارد.
اگر مسئولان به دنبال راه کاری برای ثبات بازار ارز هستند، کنترل مسائل روانی در اولویت است خود دولتمردان و نماینده‌‌‌ها باید تلاش کنند پیش‌بینی‌‌‌ها و حدس و گمان‌های خود را تا حد ممکن رسانه‌‌ای نکنند.
کنترل بازار ارز هم باید هدفمند صورت بگیرد و با استدلال مشخصی بازار دلار را کنترل کنیم.
**دشمنان خارجی دنبال آشفتگی بازار ارز هستند ؟چه توصیه‌‌ای دارید؟
کشور ما دشمنان زیادی دارد که منتظر شرایطی هستند که مسائل را به نفع خود تمام کنند و مردم باید توجه داشته باشند در موقعیت حساس و خطرناک کنونی نباید تحت تاثیر التهابات ساختگی قرار گیرند و خود بر نوسانات و مشکلات دامن زنند. امیداست همه ایرانیان اعم از دولت و مجلس، همه جناح‌‌‌ها و گروه‌‌‌ها و مردم با یک اتحاد و انسجام در حفظ ثبات کوشا باشند.
