هدف از حسابرسی داخلی حفظ و ارتقاء ارزش سازمانی با ارائه خدمات مشاورهای اطمینانبخش بیطرفانه و واقعبینانه مبتنی بر ریسک به منظور بهبود عملیات سازمان اعم از کارآئی و اثربخشی است.
پیمان طوبائی کارشناس پولی و بانکی در گفتگو با خبرنگار جهان اقتصاد با بیان این مطلب افزود به طور کلی اقتصاد ایران یک اقتصاد بانک محور است . بررسی ۱۰ ساله سهم درصد بانکها در تولید ناخالص داخلی کشور حاکی از آن است که به طور متوسط حدود ۶۰ درصد از رشد GDP ناشی از عملکرد بانکها در اقتصاد بوده و این رشد از دو طریق ، اعطای تسهیلات جدید و پرداخت سود به سپرده های مردم ایجاد شده است . حتی با وجود اینکه در طی دو سال اخیر رشد اقتصادی کشور منفی بوده ، اما نسبت تسهیلات پرداختی به تولید ناخالص داخلی حدود ۴۰ درصد رشد مثبت داشته و دلیل آن عمدتا تمدید نمودن تسهیلات معوق بانکی در سرفصل های مطالباتی بوده است . به توجه به موارد تبیین شده میتوان به اهمیت افزایش کارایی و اثر بخشی بانکها و تاثیر مثبت آن بر اقتصاد کشور پی برد. یکی از واحدهای موثری که در بانکها میتواند نقش مهمی در این خصوص داشته باشد ادارات حسابرسی داخلی بانکهاست .
به طور کلی واحد حسابرسی داخلی یک ستاد فنی تخصصی و مشاورهای در بانکها است، که عملکرد صحیح این مجموعه تاثیر بسیار مثبتی در ارزش آفرینی بانک را دارد.
وی با اشاره به اینکه حسابرسی داخلی جریانی هدفگرا است، توضیحداد: مطابق بخشنامه "۱۱۷۲ ب.م" مورخ ۳۱ خرداد سال ۱۳۸۶ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران خطاب به کلیه بانکها، تمام آنها ملزم به ایجاد واحد حسابرسی داخلی شدند، که لازم به یادآوری است این بخشنامه مبتنی بر چارچوب COSO تشکیلشده و در سال ۱۳۹۱ قطعی شد.
طوبایی ادامهداد: طبق ماده ۹۴ این دستورالعمل مؤسسات اعتباری ملزم به رعایت رهنمودهای کمیته بال و همچنین دستورالعمل الزامات ناظر بر حاکمیت شرکتی در مؤسسات اعتباری هستند و مطابق آن بانکها موظف شدند، یک واحد حسابرسی داخلی مستقل تحت نظارت هیأتمدیره ایجاد کنند.
وی با تأکید براینکه واحدهای حسابرسی موظف به رعایت ضوابط حرفهای و بررسی ریسک، کنترلهای داخلی و ارکان حاکمیت شرکتی هستند، توضیحداد: به طور کلی خدمات اطمینان بخشی حسابرسی داخلی در پنج حوزه حسابرسی مالی، حسابرسی عملیاتی، حسابرسی رعایت، حسابرسی عملکرد مدیریت و حسابرسی IT طبقهبندی میشود.
این کارشناس پولی و بانکی گفت: اهداف حسابرسی داخلی می بایست هم راستا با اهداف و خط مشیهای مدیریت ارشد سازمان یعنی هیاتمدیره و مدیرعامل باشد. وی با بیان اینکه حسابرسی عملیاتی و حسابرسی عملکرد مدیریت از جمله خدمات حسابرسی داخلی است که تقریبا کمتر به آن توجه شده ، ادامهداد: در سالهای اخیر، تحریمها و به تبع آن افزایش داراییهای منجمد و کاهش درآمدهای مشاع وغیرمشاع، موجب کاهش کارایی و اثر بخشی بانکها شده، به طوری که عمدتا عملکرد متناسبی در کارنامه مالی خود نداشتهاند و بعضا نیز مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت شدهاند، از این رو بهبود کارائی و اثربخشی که نتیجه حسابرسی عملیاتی است از مهمترین خدماتی است که حسابرسی داخلی میتواند به هیأتمدیره سازمان ارائه دهد.
طوبائی با اشاره به اینکه به طور معمول آنچه که در بانکها مرسوم است حسابرسی داخلی یک واحد ریسک محور باهدف شناسائی و کاهش ریسکها در فرآیندهای اجرائی است، توضیحداد: تمرکز بر واحدهای ستادی و ریسکهای فرآیندهای جاری سازمان موجب غافل شدن از سایر بخشهای عملیاتی شدهاست.
وی گفت: باتوجه به اینکه ساختار سازمانی بانکها "بوروکرات ماشینی" است، از این رو کنترلهای داخلی در تمام سطوح انجام میشود یا به عبارت دیگر در سلسله مراتب اداری کلیه لایهها به صورت خود کنترل و همچنین کنترل لایههای پایینتر از خود عمل میکنند.
این کارشناس پولی و بانکی تصریحکرد: قدرت زیاد ستاد فنی، کارایی زیاد در عملیات، وجود رسمیت گرایی بالا، واکنش کند به تغییرات محیطی، سلسله مراتب دقیق و تعریف شده، تفویض اختیار به صورت محدود، همگی موجب شکلگیری این نوع از ساختار سازمانی در بانکها شدهاست.
وی با استناد به تحقیقاتی که روی دو مؤسسه بزرگ حسابرسی بینالمللی "KPMG و Diloit" انجام شده، اظهارداشت: براساس این تحقیقات مشخص شد در حسابرسی داخلی بانکها به دلیل این نوع ساختار سازمانی ۸۰ درصد از وقت حسابرسی داخلی باید صرف بهبود کارآئی و اثربخشی سازمان شود.
طوبایی در ادامه گفت: ولی در عمل آنچه در عمده واحدهای حسابرسی داخلی بانکها مرسوم است، حسابرسی بر مبنای ریسک و کنترل بوده، که صرفا انجام این نوع حسابرسی اهداف مربوط به بهبود کارآئی و اثربخشی را تأمین نمیکند.
وی با تأکید براینکه شایسته است در تغییر رویکرد جدید، خدمات حسابرسی داخلی متناسب با آن حوزهها تغییرکند، افزود: به طور مثال در حسابرسی داخلی هلدینگهای متعلق به بانک علاوه بر مد نظر داشتن حسابرسی رعایت و حسابرسی صورتهای مالی، حسابرسی عملیاتی پررنگتر شود .تا به این ترتیب فرایندهای معیوب شرکتهای زیانده اصلاح ساختارشده و سودآور یا در صورت لزوم تعطیل یا واگذار شوند.
این کارشناس پولی و بانکی مطرحکرد: در ادارات مرکزی بانکها که سیاستگذار فرآیندهای اجرایی واحدهای عملیاتی هستند، حسابرسی فرآیند محوربر مبنای ریسک پررنگ شود وبهتر است ایراد فرایندها در واحدهای عملیاتی (شعب ) که مجری آنها هستند شناسایی واصلاح شود . به تبع آن در واحدهای عملیاتی یعنی شعب، مدیریت شعب، واحدهای پشتیبان و به طور کلی واحدهای مستقر در خط دفاعی اول حسابرسی عملیاتی پررنگ شود.
وی با بیان اینکه با تفکیک خدمات حسابرسی در حوزههای مختلف و تعیین زیرفرآیندها و فعالیتهای مرتبط، خروجی گزارشات حسابرسی از حالت کیفی خارج و به صورت کمی و قابل اندازهگیری درمیآید، توضیحداد: با این شرایط آمار و ارقام و تغییرات حاصله قبل و پس از انجام حسابرسی و ارائه توصیهها و یافتهها صادره در واحد تحت رسیدگی مورد سنجش قرار خواهد گرفت و بهبود کارآئی آنها قابل مشاهده خواهد بود.
طوبایی گفت: بخش اعظمی از اقلام درآمدی و هزینهای زیرخاکی بانکها، با انجام حسابرسی عملیاتی نمود خواهد یافت، به عنوان مثال بررسی فرآیند افزایش مطالبات معوق، کاهش تسهیلات پرداختی و کارمزد دریافتی ضمانتنامهها، انباشت کارمزد پرداختی تمدید ضمانتنامه از محل حساب بدهکاران موقت، تعیین تکلیف آن بخش از وثایق گروه نقد که پشتوانه تسهیلات منتقل شده به سرفصلهای مطالباتی میباشد، تعیین تکلیف انباشت اقلام درآمدی ارزی و ریالی در سرفصل بستانکاران موقت، تعیین تکلیف موجودی انبار و اقلام تدارکاتی بلااستفاده، خریدهای فاقد کارشناسی و مازاد بر نیاز اعلام شده برای کل شبکه بانک، علی الخصوص در داراییهای سرمایهای و پروژههای ساختمانی و خیلی موارد دیگر که در دستور کار حسابرس داخلی مورد توجه قرارمیگیرد.
وی با بیان اینکه در رویکردهای مؤسسات حسابرسی مطرح دنیا به منظور افزایش اثربخشی گزارشات ارائهشده و حسابرسی عملیاتی، از حسابرس داخلی متخصص همان صنعت استفاده میشود، گفت: به عنوان مثال برای حسابرسی صنعت نفت حسابرس آشنا با صنعت نفت به کارگرفته میشود و در صنعت برق، حسابرس مرتبط و آشنا با صنعت برق و در بانکها نیز به همین صورت است.
این کارشناس پولی و بانکی اظهارداشت: در ایران هم به منظور تحقق این مهم حرکتهای مفیدی از طریق انجمنهای حرفهای صورت گرفتهاست، به عنوان مثال انجمن حسابرسان داخلی ایران با برگزاری دورههای مرتبط با حسابرسی صنایع مختلف کشور اقدام به صدور مدارک حرفهای "CIA شاخه تخصصی حسابرسی صنعت مربوطه" کرده، که این روشها موجب افزایش کیفت و اثربخشی گزارشات حسابرسی داخلی و تقویت حسابرسی عملیاتی خواهدشد.
وی در پایان با بیان اینکه به منظور افزایش کیفیت و کمیت گزارشات حسابرسی داخلی، علاوه بر داشتن مهارت در حسابرسی صورتهای مالی، تبهر در کلیه فرآیندهای عملیاتی و اجرایی سازمان برای کارکنان و مدیران حسابرسی مورد توجه قرارگیرد، اظهارداشت: به عبارت دیگر مدیر حسابرسی و حسابرس موفق شخصی است که علاوه بر دانش حرفهای و تخصصی، از زیر و بم واحد حسابرسی شونده آگاهی کامل داشته و حداقل در هر بخش از سازمان سوابق کاری مرتبط و تجربه لازم را کسب نموده باشد تا امکان شناسایی و درک صحیح از فرآیندها و ریسکهای مرتبط را داشته باشد.