جمعه 10 فروردین، 1403

کدخبر: 30317 20:23 1395/01/23
چشم انداز روابط ایران و روسیه در سایه تحولات منطقه‌ای

چشم انداز روابط ایران و روسیه در سایه تحولات منطقه‌ای

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی
چشم انداز روابط ایران و روسیه در سایه تحولات منطقه‌ای

چشم انداز روابط ایران و روسیه در سایه تحولات منطقه‌ای

دسته‌بندی: بدون دسته‌بندی

روسیه از سال ۲۰۱۴ به دنبال بروز بحران در روابط با اوکراین و الحاق شبه جزیره کریمه(بخشی از کشور اوکراین) به خاک خود، با تحریم‌هایی از سوی غرب مواجه شده است. یکی از علل بروز بحران در روابط روسیه با اوکراین، خروج اوکراین از حوزه همکاری نزدیکتر با روسیه و گرایش بسوی ساختارهای یورو-آتلانتیکی است که بزعم روسیه در پی انزوای سیاسی - اقتصادی روسیه است. روسیه برای برون رفت از این انزوا و در مقابله با وابستگی اقتصادی به غرب، ساختار اقتصادی "اتحادیه اقتصادی اوراسیایی" را پایه‌ریزی کرده است.

از زمانی که پارلمان اوکراین از پیوستن به این ساختار اجتناب و آن را نپذیرفت، روسیه در روابط خود با اوکراین تجدید نظر و نسبت به تنبیه اوکراین اقدام کرد که الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه و قطع کمک‌های مالی به اوکراین از جمله این تنبیهات بود.‏ تحریم ابزاری است که در نظام بین‌الملل برای فشار آوردن به کشورها اعمال می‌شود تا با به وجود آوردن مشکلات اقتصادی و معیشتی، آنها را وادار به پذیرش مطالباتی کنند که کشورهای تحریم‌کننده مطرح می‌کنند. به همین دلیل روسیه ۱۰ ماه پس از در اختیار گرفتن کریمه، انواع و اقسام تحدید و تهدید را متوجه خود می‌بیند. با توجه به اینکه اتحادیه اروپا تا پیش از این به عنوان شریک اصلی این کشور در فضای تجاری به شمار می‌رفت، آنها هم در بحث صادرات و هم در بحث واردات مشکلات زیادی را متوجه خود می‌بینند و در نتیجه هم "دارایی‌های ارزی‌شان" به خطر افتاده است و هم اینکه با "رکود" در اقتصاد مواجه شده‌اند. البته روسیه هم بحران را پذیرا شده است، به طوری که در نتیجه شرایط به وجود آمده بانک‌ها و موسسات مالی این کشور با محدودیت عمل در قاره سبز روبه‌رو شده اند. به علاوه کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند که به گفته مقامات روس امریکایی‌ها توانسته‌اند با اعمال تحریم‌ها در این مدت ضرری ۵۰ میلیارد دلاری به مسکو وارد کنند. ‏ ‏***موقعیت مناسب برای توسعه روابط ایران و روسیه اکنون روسیه با تحریم‌های اتحادیه اروپا و قطع روابط تجاری و اقتصادی با ترکیه، توجه خاصی به ایران دارد. انتظار می‌رود بخشی از نیازهای وارداتی روسیه را ایران تامین کند. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا ایران توانایی تامین بخش قابل توجهی از نیازهای روسیه را که پس از تحریم اتحادیه اروپا و قطع رابطه با ترکیه از دسترسی بدان محروم است، داراست؟ این مقدار کالای مورد نیاز روسیه چگونه تامین خواهد شد؟ قبلا این مقدار کالا که می‌خواهد از ایران به روسیه صادر شود در چه وضعیتی بود؟ موانع زیرساختی و قانونی توسعه روابط فیمابین کدامند؟ ‏ تولید ناخالص داخلی روسیه در سال ۲۰۱۴ به ۱۸۶۱ میلیارد دلار رسید. این رقم در سال ۲۰۱۳ برابر ۲۰۷۹ میلیارد دلار بود. اقتصاد روسیه با پیامدهای بحران اوکراین، تحت تاثیر قرار گرفته و نرخ برابری پول ملی (روبل) در برابر ارزهای قوی از جمله دلار نسبت به پیش از بحران، به کمتر از نصف کاهش داشته است. افزایش نرخ بیکاری، کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و روند پرشتاب خروج سرمایه های خارجی و ملی از روسیه بر اقتصاد این کشور تاثیری منفی گذاشته است. ‏ مقدار صادرات ایران به روسیه در سال‌های مختلف هیچگاه به یک میلیارد دلار نرسیده است. بنابراین بازار روسیه برای کالاهای ایران محدود بوده و مازاد بر مصرف کشور در بازارهای دیگری که طی سالیان دراز از ثبات نسبی برخوردار بوده صادر می‌شده است. صادرات ایران به روسیه در سال ۱۳۹۳ برابر ۲۸۶ میلیون دلار بوده که ۷۸/۰% از کل صادرات ایران را تشکیل می‌دهد. سهم ایران از کل واردات روسیه ۰۹/۰% (نه صدم درصد) بوده است. روسیه در سال ۲۰۱۴ حدود ۳۰۸ میلیارد دلار کالا وارد کرده است که ۱۳% آن را محصولات کشاورزی تشکیل می‌دهد. در سال ۱۳۸۳ (ده سال قبل) صادرات ایران به روسیه ۱۷۷ میلیون دلار بود که سهمی برابر۲/۰% (دو دهم درصد) از کل صادرات ایران را تشکیل می‌داد. در سال ۱۳۹۳ کل مقدار صادرات ایران نسبت به سال ۱۳۸۳ حدود ۳/۵ برابر افزایش یافته است در حالی که طی این ده سال صادرات ایران به روسیه فقط حدود ۶۰ درصد افزایش داشته است. ‏ اکنون روسیه نیازمند واردات بیشتری کالا به ویژه خوراکی از ایران است. ایران چگونه می تواند سهم کمتر از یک درصدی خود در بازار روسیه را افزایش دهد؟ ‏ برای تامین نیازهای روسیه فرضهای زیر پیش روست:‏ الف - این کالاها بر اساس فرض بالا باید از بازارهای دیگری که ایران در بین شرکای تجاری خود در جهان دارد به سمت روسیه تغییر جهت صادراتی بدهند و این به معنای آن است که بازارهای قبلی کنار گذاشته شده و به بازارهای جدیدی که روسیه بروی ایران گشوده است، میل کند. بازرگانانی که تمایل به تغییر شرکای خود داشته باشند و بخواهند روسیه را به عنوان جایگزین بپذیرند، باید شناسایی و برای صادرات آماده شوند. اتاق مشترک ایران و روسیه یک بازار انحصاری برای تجارت با روسیه دارد. تغییر این ساختار نیز ضروری به نظر می‌رسد. (البته در بعضی از محصولات کشاورزی و صنایع غذایی کشور مازاد ظرفیت وجود دارد که در صورت مهیا شدن شرایط صادرات به بازار روسیه،‌می توان در کوتاه مدت از این ظرفیت های مازاد بهره  گرفت.)‏ ب- روش دیگر افزایش صادرات، ایجاد ظرفیتهای جدید در بخش تولید است که علاوه بر تامین نیازهای داخلی، مازادی برای صادرت به روسیه داشته باشد. روند افزایش تولید نیازمند سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی است که به زمان نیاز دارد که در بخش زراعت کوتاه مدت و در بخش باغداری و دامپروری زمان بر خواهد بود. ‏ ج - در بخش تولیدات صنعتی و معدنی نیز تامین نیازهایی که ایران توانایی تامین آن را دارد نیازمند بررسی، شناسایی، برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری است.     ‏ گسترش روابط تجاری بین ایران و روسیه در شرایط کنونی از هر دو سو مورد تاکید قرار گرفته است. مقامات مسئول ایران و روسیه با مذاکراتی که طی مدت برقراری تحریم‌های غرب علیه روسیه و به دنبال آن تحریم واردات مواد غذایی از اتحادیه اروپا توسط روسیه و نیز تحریم ورود کالاهای ترکیه به روسیه تاکید فراوانی بر توسعه همکاری ها دارند، موجب روی آوردن روسیه به همسایه خود ایران شده است.    ‏ روسیه علاقه‌مند است که جمهوری اسلامی ایران با پیوستن به اتحادیه اقتصادی اورآسیایی ضمن کمک به روسیه در گسترش این اتحادیه اقتصادی برای تفوق بر شرایط اقتصادی بحرانی روسیه، از ترجیحات تجاری این اتحادیه برخوردار شود. مذاکراتی در این زمینه انجام و مقدمات همکاری ایران با این اتحادیه در حال پیگیری است.‏ برای توسعه روابط تجاری انجام اقدامات زیر و پیگیری آن تا حصول نتیجه ضروری می‌نماید. این موارد برای ایران و روسیه بطور مشخص عبارتند از:‏ ‏***الف- ایران ‏- بازنگری در ترکیب اعضا و ساختار کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران-روسیه برای تطبیق با شرایط موجود.‏ ‏- ایجاد تحول در اتاق مشترک بازرگانی ایران- روسیه و پایان دادن به انحصار تجاری با پذیرش اعضای جدید در ساختاری بهینه در پاسخگویی به گسترش فعالیتهای تجاری فیمابین.‏ ‏- تشکیل کنسرسیوم صادراتی برای استانداردسازی کالاهای صادراتی و ایجاد تشکل صادراتی و ساماندهی به صادرات و جلوگیری از صادرات کالاهای غیر استاندارد و خارج از این چارچوب ‏***ب - روسیه ‏- حذف یا کاهش قابل توجه تعرفه ها برای کالاهای صادراتی ایران به روسیه برای کاهش هزینه‌های صادراتی و بالابردن قدرت رقابتی کالاهای صادراتی ایرانی و ایجاد جذابیت بازار برای فعالان اقتصادی ایرانی (البته چون روسیه جدیدا عضو ‏WTO‏ شده است،‌هر نوع کاهش تعرفه بایستی بر اساس اصل ‏MFN‏ برای همه اعضای ‏WTO‏ هم قابل اعمال باشد،‌ مگر در چارچوب موافقتنامه تجارت ترجیحی (‏PTA‏) یا موافقتنامه تجارت آزاد (‏FTA‏) دو جانبه که در جای خود نیاز به بحث دارد.) ‏ ‏- ایجاد تسهیلات گمرکی برای امکان تردد روان و آسان کامیونهای ایرانی برای حمل بار به مقاصد شهرهای روسیه با گذر از مرز زمینی جمهوری آذربایجان-داغستان ‏- تسهیل در صدور ویزا برای بازرگانان و رانندگان کامیونها و نهادینه کردن این نوع اقدامات در پاسخگویی به افزایش روابط بازرگانی ‏***ج- ایران و روسیه تواما ‏- بررسی مذاکرات دو جانبه برای برقراری موفقتنامه تجارت آزاد یا تجارت ترجیحی فیمابین ‏- کوشش پیگیر برای حل مناسبات مبادلات پولی و برقراری رویه های مناسب بانکی با ایجاد بانک‌های مشترک  ‏ ‏- ادامه مذاکرات همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی ‏- تاسیس سایت‌های اطلاع رسانی بازار به دو زبان فارسی و روسی و ایجاد تشکیلات لازم برای بروز رسانی اطلاعات بازرگانی        ‏ ‏- کوشش در جهت شناخت بازار روسیه برای فعالان اقتصادی ایران و شناساندن بازار ایران برای فعالان اقتصادی روسیه   ‏ ‏- برگزاری نمایشگاه‌های تجاری ایران در روسیه و روسیه در ایران ‏- برگزاری همایش‌های علمی برای آسیب شناسی روابط تجاری و یافتن راههای برون رفت از موانع، محدودیتها و دشواریهای موجود ‏- کوشش در جهت فعال سازی کریدور ترانزیت شمال- جنوب با آماده سازی بنادر روسیه جهت همکاری و هماهنگی با کشتی رانی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر ‏- تسهیل و پیگیری تکمیل راه آهن قزوین-رشت-انزلی-آستارا برای آماده سازی مبادلات ریلی ایران- جمهوری آذربایجان - روسیه در چارچوب کریدور ترانزیتی شمال- جنوب  ‏ ‏- برگزاری نشست‌هایی برای برقراری خطوط پروازی بین ایران با برخی از جمهوریهای روسیه از جمله منطقه ولگا (تاتارستان)، قفقاز شمالی(داغستان)، منطقه سیبری (نووسیبیرسک) و اورال (چلیابینسک) و برنامه‌ریزی در جهت مبادلات اقتصادی این مناطق با استان‌های ایران از جمله خراسان شمالی، آذربایجان شرقی، اصفهان، خوزستان و فارس ‏- فعال‌سازی دفتر واردات و صادرات در مرز داغستان برای راهنمایی کامیون‌های ایرانی و روسی حامل بار

دکتر بهرام امیراحمدیان، پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی ‏



  • دیدگاهی برای این نوشته ثبت نشده است.
  • افزودن دیدگاه


JahanEghtesadNewsPaper

جستجو


  |