در سومین همایش بزرگداشت روز ملی آب مطرح شد:
گروه امورزیربنایی-سومین همایش بزرگداشت روز ملی آب با محور «نجات آب، ضرورت ملی، رسالت جهانی» در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران آغاز به کار کرد.
به گزارش جهان اقتصاد، در این همایش که از سوی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران برگزار شد، غلامحسین شافعی رئیس اتاق ایران، محمود امانی طهرانی مدیرکل تدوین کتب درسی آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش، عبدالله فاضلی دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی، کاوه مدنی معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست، ناصر حیدری‌پوری معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگل‌ها، سعداله نصیری دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو-ایران، عباس کشاورز معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی و معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران سخنرانی کردند.
**ضرورت تمرکز دولت و بخش خصوصی بر بهره‌وری منابع آب
شافعی ضمن اشاره به فعالیت‌های مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایران در زمینه ارائه راه‌حل‌های ممکن برای خروج از وضعیت بحران آبی، بر ضرورت تمرکز دولت و بخش خصوصی بر بهره‌وری منابع آب تاکید کرد.
وی با بیان رویکرد اتاق ایران در زمینه آب و مشارکت در بهبود مدیریت آن گفت: ورود اتاق ایران به بحث آب و مشارکت در بهبود مدیریت آن بسیار دقیق، جدی، همه جانبه و مستمر بوده و هست که از حدود ۶ سال قبل آغاز گردیده و رویکرد آن حفظ منافع ملی، پایداری سرزمین و حفظ امانت‌داری در ارائه مشاور به سه قوه و رعایت حقوق ذینفعان است.
رئیس اتاق ایران ادامه داد: گزارش‌های مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایران در مقاطعی توانسته اثرگذاری مثبتی داشته باشد از جمله این اقدامات می‌توان به ارائه گزارش تحلیلی اثرات مخرب و نامناسب طرح فدک (توسعه ۲ میلیون هکتار اراضی جدید آبی)، پیش‌بینی تنش‌های حوضه زاینده رود، پیش‌بینی اثرات ناپایداری و تهدید اراضی کشاورزی استان خوزستان ناشی از احداث سد گتوند، پیش‌بینی و هشدار بروز بحران‌های زیست‌محیطی نظیر دریاچه ارومیه و پیش‌بینی اثرات ناگوار صدور پروانه برای چاه‌های غیرمجاز را نام برد.
وی افزود: اتاق ایران مطالعات گسترده‌ای را در زمینه آثار اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی افت سطح آب زیرزمینی در بیش از هفت دشت بحرانی و ممنوعه کشور انجام داده و یا در دست انجام دارد.
شافعی با ذکر یک نمونه از این تحقیقات تصریح کرد: نتایج مطالعات آسیب‌شناسی دشت‌های بحرانی در همایش بحران آب زیرزمینی در بهمن ماه سال ۱۳۹۳ ارائه و منجر به بیانیه‌ای حاوی پیشنهادات ساختاری، فنی و عملیاتی گردید که در نهایت سبب انعقاد تفاهم نامه‌ای با وزارت نیرو در زمینه همکاری در بحث تعادل‌بخشی منابع آب‌های زیرزمینی گردید.
وی با یادآوری اینکه در کشور ما متاسفانه همیشه پس از بروز بحران به فکر راه‌حل می‌افتیم، اظهار کرد: بحران آب نیز یکی از این بحران‌هاست. در ایران یکی از مشکلات اساسی ما در زمینه آب، چگونگی مصرف آب است. ما در ایران ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار زمین تجهیز شده آبی داریم ولی حدود ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار صادرات کشاورزی از آن عاید کشور می‌شود. در ترکیه به نسبت سطح ۵ میلیون هکتار زمین، ۱۶٫۶ میلیارد دلار صادرات کشاورزی دارند. همچنین در کره‌جنوبی حجم صادرات کشاورزی ۱۱٫۲ میلیارد دلار با سطح ۵ میلیون هکتار زمین زیر کشت است. در مالزی ۳۸۰ هکتار زمین تجهیزشده آبی وجود دارد که از این زمین‌ها ۲۵٫۵ میلیارد دلار صادرات محصولات کشاورزی عاید این کشور می‌شود.
شافعی تاکید کرد: نکته بسیار مهم این است که ما در ایران بیش از هر چیزی باید روی طریقه استفاده از آب و بهره‌وری منابع متمرکز شویم، این موضوع هم در بخش خصوصی و هم در میان سیاست‌گذاران کشور باید مورد توجه باشد.
مدیرکل تدوین کتب درسی آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش تاکید کرد: چقدر در کتب درسی دانش آموزان ایرانی از پایه اول ابتدایی تا پایان متوسطه به مسئله آب و محیط‌زیست توجه می‌شود.
** بدهی سیستم آبی بیشتر از موجودی آن است
کاوه مدنی با بیان اینکه برای مشکلات متعدد، ازجمله مشکلات حوزه آب، محیط‌زیست و خاک از واژه «بحران» استفاده می‌کنند، گفت: بحران موقعیت حاد یا حالت حادی را نشان می‌دهد که همه نیروها در آن موقعیت کنار هم آمده و حل مشکل می‌کنند تا سیستم را به حالت اولیه برگردانند و یا شکست می‌خوردند. نمونه آن ساختمان پلاسکو است. در این بحران ساختمانی، همه برای حفظ ساختمان تلاش کردند، بعد از فروپاشی، بحران جدید یا همان نجات آتش‌نشان‌ها پیش آمد که آن‌هم شکست خورد.
وی تصریح کرد: وقتی آب را به‌عنوان بحران یا در شرایط حدی بحران می‌خوانیم، معنا دارد. کسی از بحران حرف می‌زند که امید به بازگشت دارد. اما در بحران آب ایران، بسیج عمومی وجود ندارد. اگر کسی از بحران می‌گوید یعنی باور دارد که مشکل دریاچه ارومیه قابل‌حل است، تالاب‌های خشک‌شده بازگشت دارند و زاینده‌رود زنده می‌شود و منابع آب زیرزمینی برمی‌گردد. اما آیا طبیعت این‌قدر برگشت‌پذیری دارد تا هر موقع بخواهیم خراب کرده و هر موقع خواستیم درست کنیم.
او خود در جواب گفت: این‌گونه نیست. خوشحالم که برخی از سازگاری با کم‌آبی می‌گویند. این بحران آب نیست، بلکه ورشکستگی آب است. ورشکستگی به معنای کمبود منابع است و در این حالت بدهی سیستم از موجودی سیستم بیشتر است. در اینجا دلیل و بهانه‌تراشی مهم نیست. وضعیت کنونی مملکت می‌گوید ما به‌اندازه آنچه تخصیص داده‌ایم منابع آبی نداریم.
مدنی در پاسخ به این سوال که در این صورت چه باید کرد؟ گفت: در شرایط ورشکستگی، منابع قابل جبران و بازگشت نیست اما در بحران ممکن است سیستم به حالت قبل برگردد. در ورشکستگی احیاپذیری کامل ممکن نیست و در اینجا بخشی از توان به احیاپذیری و بخشی به سازگاری برمی‌گردد. ما باید شرایط را پذیریم. در کنار احیا، و سازگاری، تغییر نوع نگرش لازم است. اینکه آب نیست را باید پذیریم و این تغییر نگرش است.
به گفته مدنی در این شرایط، واکنش جامعه و متخصصان این است که ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و باید این بخش را تعطیل کرد. اما این اشتباه است و نمی‌توانیم به این راحتی نظر مردم را عوض کنیم. باید ببینیم چگونه و برای چه استفاده می‌کنیم. خاک و آب را برای اشتغال‌زایی استفاده می‌کنیم تا زمانی که نتوانیم فرصت شغلی در بخش صنعت و خدمات ایجاد کنیم، مجبوریم این منابع را در حوزه کشاورزی استفاده کنیم. در این وضعیت نمی‌توانیم به آلترناتیو فکر کنیم. نقش بزرگ آب‌وخاک تأمین اشتغال است. ما در کنار تولید غذا به اشتغال‌زایی نیاز داریم. اگر در صنعت و معدن و خدمات اشتغال آفرینی کنیم می‌توانیم بخش سربار جامعه خود را منتقل کنیم. کشاورز هم ترجیح می‌دهد به بخش صنعت وارد شود ولی در این شرایط این امکان نیست.
وی ادامه داد: مسئله بعدی این است که درصورتی‌که نتوانیم اشتغال‌زایی کنیم یعنی نمی‌توانیم نقش کشاورزی را در مسائل اجتماعی درک کنیم. از سوی دیگر کشور به غذا نیاز دارد و از قبل انقلاب تا امروز دغدغه گندم داشته‌ایم. البته دغدغه امنیت غذایی با خودکفایی تفاوت دارد.
مدنی تصریح کرد: اگر بفهمیم به دنبال چه هستیم، می‌فهمیم که به دنبال چه باشیم. بخش کشاورزی اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده‌ای ندارد که از مصرف بهینه بگوییم. این گفته‌ها به معنای کاهش تولید غذا نیست بلکه باید از ظرفیت‌ها در جای دیگر بهره گرفت. کشورهای توسعه‌نیافته آب را جایی استفاده می‌کند که بازگشت سرمایه ندارد.
مسئله مهم دیگر عدالت در تخصیص است؛ این بخشی دیگری از گفته کاوه مدنی بود. فرد ورشکسته باید در بازپرداخت بدهی خود عادلانه اقدام کند. وقتی مناطق، شهرها و استان‌ها از حجم آب و موجود و نیاز خود بی‌خبر است با هر ایده‌ای مخالفت می‌کنند. در کشورهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته آب چگونه استفاده می‌شود. اگر عدالت در تخصیص نباشد نمی‌توان به کاهش مصرف امیدوار بود. هیچ‌چیزی از بالا اصلاح نمی‌شود. اصلاح حکمرانی و تغییر از بالا به پایین چاره مشکل نیست. مدل اقتصادی حاکم بر کشور یا دولت پولدار در این شرایط جوابگو نیست. اقتصاد ایران در دوران گذار است و از تصدی‌گری وحشتناک دولتی فاصله می‌گیرد و بخش خصوصی قدرت می‌گیرد. در این شرایط الگوی دولتی، چاره کار نیست. اگر مردم بتوانند تغییر کنند می‌توان به آینده تغییر امیدوار بود.
