توصیه سردار علایی برای بازگرداندن نشاط و رونق به کشور نظام باید تصمیمات مهمی بگیرد آذر منصوری در پاسخ به «جهان اقتصاد»: همه‌پرسی می‌تواند کشور را از بحر‌ان‌های پیش‌ِرو عبور دهد. وقتی در جریان سخنرانی ۲۲ بهمن سال گذشته به مناسبت چهلمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی، حسن روحانی برگزاری همه‌پرسی را به عنوان راه حلی برای خروج از بن‌بست‌ها عنوان کرد در واقع اولین قدم را برای به میدان آوردن صاحب نظران، مخالفان و موافقان با این امر برداشت. او با تاکید بر این‌که باید از ظرفیت قانون اساسی استفاده کرد، گفت: «خیلی از مسائلی که ما امروز به عنوان مشکل در جامعه داریم، در مساله آزادی‌ها داریم، در مساله روابط اجتماعی داریم، در مساله سرمایه گذاری‌ها داریم، ناشی از عمل نکردن به قانون اساسی است». روحانی افزود: «قانون اساسی بن‌بست‌ها را برداشته و ظرفیت بسیار بزرگی دارد. ملت ایران، اگر جایی ما با هم بحث داریم به اصل ۵۹ قانون اساسی مراجعه کنیم. اصل ۵۹ قانون اساسی می‌گوید در برخی از موارد قانون‌گذاری و اعمال قوه مقننه در مسایل مهم اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، مراجعه به آراء مستقیم مردم است». او با اشاره به ضرورت افزایش مدارا و آستانۀ تحمل در جامعه گفت که اگر در مساله‌ای جناح‌ها اختلاف دارند، دعوا و شعار لازم نیست و باید طبق اصل ۵۹ قانون اساسی و از مسیر صندوق آراء به آن‌چه مردم می‌گویند، عمل کنیم. اما بعد از انتشار نظرات مخالفان و موافقان در این زمینه، صاحب نظران معتقدند با توجه به خروج امریکا از برجام و تشدید تحریم‌ها از یک سو و فشار تندروها در داخل کشور و چند صدایی فعالان سیاسی، ضرورت طرح همه پرسی می‌تواند اختلافات جناحی را به هم‌سویی در راستای منافع نظام تبدیل کند. نظام باید تصمیمات بزرگ بگیرد حسین علایی رئیس سابق ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای این روزهای ایران توصیه‌های مهمی دارد و در تازه‌ترین تحلیل خود از وضعیت کشور در گفت‌و‌گو با سایت جماران با تاکید براین‌که «نظام باید تصمیمات بزرگ بگیرد»، یادآور شده است که «نظام باید در حوزه‌های مختلف تصمیمات بزرگ بگیرد و نگران این تصمیمات بزرگ نباشد زیرا ظرفیت اجتماعی ایران بسیار وسیع است ومردم باید اعتماد کنند». وی با اشاره به این‌که ظرفیت اقتصادی ایران بسیار بالا است و باید تصمیمات درست اقتصادی گرفته شود ضمن این‌که دست مردم برای فعالیت باز باشد. یادآور شده است که «قوه قضائیه باید به پشتیبانی از اقتصادی بیاید. دستگاه‌های تبلیغاتی و روانی و رس‌آن‌های باید همه به پشتیبانی از اقتصاد و مردم بیایند تا ‌آن‌ها در دام جنگ روانی آمریکایی‌ها نیفتند. الآن خیلی از اخباری که خود دستگاه‌های رسمی ایران منتشر می‌کنند بر نگرانی‌ها می‌افزاید؛ باید طوری با مردم برخورد کرد که واکنش ‌آن‌ها در حمایت از منافع ملی، گسترده باشد. مهم رفتار کسانی است که در حاکمیت قرار دارند.» علایی در ادامه گفت و گوی خود با جماران می‌افزاید: « بالأخره مردم هم باید رفتارشان را مقداری تغییر دهند. یعنی نگرانی‌ها نباید وضع را خرابتر کند. باید مردم به خودشان کمک کنند و تا جایی که می‌توانند نگذارند التهاب در بازارها به دلایل روانی توسعه پیدا کند. ولی مهم‌ترین مسأله کارهای بزرگی است که حاکمیت باید انجام دهد و تصمیمات بزرگی است که باید بگیرد. در حوزه های اقتصادی، سیاست داخلی و سیاست خارجی باید تصمیمات بزرگ بگیرند و بعضی از خواسته های مردم در حوزه های مختلف را همراهی کنند و به جای اینکه آن خواسته ها تبدیل به مطالبات شود آن‌هایی که قابل حل است را حل کنند.» او هم‌چنین می‌افزاید: « شیوه‌های حاکمیتی ما مشکل دارد؛ شیوه‌های حکمرانی باید تغییر پیدا کند. در همه حوزه‌های حکمرانی ما باید به سمت حکمرانی خوب برویم. حکمرانی خوب معیارهای خودش را دارد و باید با آن معیارها عمل کنیم.» رای مردم زینت المجالس نیست باید به رفراندوم به عنوان یک اصل بی‌بدیل قانون اساسی نگاه شود در همین زمینه آذر منصوری عضو شورای مشاوران خاتمی و عضو شورای مرکزی و معاون سیاسی دبیرکل جبهه مشارکت ایران اسلامی در گفتگو با «جهان اقتصاد» با تاکید بر این‌که همه‌پرسی تابو نیست و می‌تواند در هر زمانی با توجه به مجموع شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور مطرح شود، اظهار داشت: ۴۰ سال از استقرار جمهوری اسلامی گذشته است و تا این زمان به «رفراندوم یا همه پرسی» به عنوان یکی از اصول قانون اساسی توجهی نشده است که این امر می‌تواند به این دلیل باشد که ضرورتی مثل امروز برای توجه به آن به وجود نیامده که اینک تبدیل به تابو شده است. وی با بیان این‌که باید د روهله اول به این ظرفیت قانونی توجه وافر داشته باشم و از بیان و حق استفاده از آن کوتاهی نکنیم، یادآورشد: برخی به محض این‌که موضوع و واژه رفراندوم مطرح می‌شود کهیر می‌زنند. این یک ظرفیت قابل توجه قانون اساسی است که الزامات نظام و مطالبات مردم می‌طلبد که مطرح شود و در جای خود مورد بحث و رای قرار گیرد. زیرا پرداختن به این منظر نوعی ظرفیت برای پویایی و تداوم مشروعیت نظام و ارکان آن مهیا می‌کند و زمینه ساز رویکردهایی است که نظام به دنبال آن است. این فعال سیاسی اصلاح طلب با اشاره به این‌که اگر باور به رای مردم وجود دارد و قرار نیست که رای مردم تنها زینت المجالس باشد باید به رفراندوم به عنوان یک اصل بی‌بدیل قانون اساسی نگاه شود، عنوان کرد: باید از طرح این موضوع استقبال کنیم زیرا با استفاده از این ظرفیت قانون اساسی می‌توانیم از نظر و رای مردم آگاه شویم و مطالبه عمومی ‌آن‌ها را جویا شویم زیرا با توجه به تجربه ۴۰ سال گذشته نیاز به اصلاح رویکردها و روش‌ها برای حفظ نظام و منافع ملی ضروری است. منصوری معتقد است نه تنها در این زمان بلکه در هر مقطع زمانی که موضوع رفراندوم مطرح شود یک ظرفیت است که باید به آن به نوعی اقتضایی نگاه کنیم. زیرا در شرایط ایران امروز که مشکلات در حد آسیب‌های جدی برای کشور تبدیل شده و تمامیت ارضی آن را با تهدید مواجه کرده، ارایه این راه‌کار می‌تواند راه‌گشا باشد و کشور را از بحر‌ان‌های پیش‌ِِرو عبور دهد. این فعال سیاسی اصلاح طلب با تصریح بر این‌که این پیشهاد باید به رأی مردم گذاشته شود، ابراز داشت: اصل همه‌پرسی در قانون اساسی برای عبور از همین بزنگاه‌ها و بحر‌ان‌ها پیش‌بینی شده است هر چند که آقای روحانی معتقدند که بحرانی وجود ندارد ولی ما اعتقاد داریم بحران در وضعیت هشدار است که می‌طلبد مجلس نیز به آن ورود کند تا نمایندگان بتوانند بر سر چگونگی برگزاری این اصل قانون اساسی به توافق برسند و آن را به یک گفتمان عمومی تبدیل کنند تا این امر بتواند ضمانت اجرایی این اصل از قانون اساسی شود. چهار دهه ما تصمیم گرفتیم، یکبار ملت در همه‌پرسی تصمیم‌ بگیرند سخنگوی فراکسیون امید مجلس نیز در گفتگو با ایرنا باتأکید بر لزوم اجرای همه‌پرسی یادآور شده است که «چهار دهه مسئولان برای مردم تصمیم گرفتند. باوجود این‌که بخشی از تصمیمات غلط بود، اما مردم همراهی کردند. یک بار بگذاریم مردم برای مشکلات کشور که به دلیل اختلاف جناح‌های سیاسی لاینحل مانده، تصمیم‌ بگیرند.» بهرام پارسایی، درباره واکنش منفی برخی نسبت به اجرای اصل ۵۹ قانون اساسی گفت: «احیای اصول قانون اساسی ازجمله اصل ۵۹ مربوط به رفراندوم ضروری است. من طی چند ماه گذشته چند بار بر اجرای این اصل تأکید کرده‌ام. حتی زمانی که ترامپ پیشنهاد مذاکره با ایران را مطرح کرد و گروهی موافق و گروهی مخالف آن صحبت کردند، در حساب توییتری خودم اعلام کردم موافقان و مخالفان این پیشنهاد به‌جای این‌که از طرف مردم تصمیم بگیرند، این پیشنهاد را طبق اصل ۵۹ قانون اساسی به رأی مردم واگذار کنند.» برگزاری رفراندوم سوپاپ اطمینان راهبردهای سیاسی حکومت ایدۀ برگزاری همه‌پرسی از سوی رئیس جمهوری به عقیده صاحب نظران سوپاپ اطمینانی است که علاوه بر پیش بردن سیاست‌های مد نظر حکومت، می‌تواند در بستر سازی رویکرد مردم به آرامش و اطمینان به نظام تاثیرگذار باشد. روحانی پیش از این نیز در دی ماه ۱۳۹۳ پیشنهاد برگزاری همه‌پرسی را مطرح کرد. وی در آن سال در همایش اقتصاد ایران، به انتقاد از سیاسی شدن اقتصاد کشور و عدم شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی نهادهای مختلف دولتی پرداخت و خواستار آن شد تا ۳۶ سال پس از انقلاب، برای یک بار هم که شده این اصل قانون اساسی اجرایی و عملی شود. اما بطور مشخص اعلام نکرد که چه موضوعی باید به همه‌پرسی گذاشته شود. تنها همه‌پرسی‌های برگزار شده در ایرانِ پس از انقلاب، همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی ایران در فروردین ۱۳۵۸ و پس از آن همه‌پرسی اصلاح قانون اساسی بود که بنا بر اصل ۱۷۷ قانون اساسی به فرمان رهبر ایران در مرداد ۱۳۶۸ به اجرا گذاشته شد. اما غیر از این همه‌پرسی‌ها که هر دو به فرمان رهبر انقلاب ایران برگزار شده، درخواست برای برگزاری هیچ همه‌پرسی دیگری در این کشور به سرانجام نرسیده است؛ نه درخواست ابوالحسن بنی‌صدر رئیس جمهور وقت ایران در پی اختلاف با نمایندگان مجلس و محمد علی رجایی نخست وزیر آن دوران، نه درخواست همه‌پرسی اصلاح طلبان در سال ۱۳۸۱ در موضوع نظارت استصوابی و نه درخواست همه‌پرسی محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۸ با موضوع هدفمند کردن یارانه‌ها. برگزاری همه‌پرسی در ایران آسان نیست چرا که بر اساس برخی تفاسیر از قوانین، علاوه بر تصویب دو سوم نمایندگان مجلس، تایید شورای نگهبان و درنهایت اجازه رهبری نیز لازم است. به نظر می‌رسد شورای نگهبان از هم اکنون مشکل آفرین باشد چراکه در اولین واکنش‌ها عباسعلی کدخدایی، سخنگوی این شورا در صفحه تلگرام خود پیشنهاد برگزاری همه‌پرسی را «کارشناسی نشده خواند». او هم‌چنین به دیگر ظرفیت‌های قانون اساسی اشاره کرد و نوشت: «ما هم نگرانیم چرا این ظرفیت‌ها به درستی به کار گرفته نمی‌شوند. مثلا چرا نباید سوال و استیضاح در رویکرد مجلس محترم وجود داشته باشد». در هر صورت چه برگزاری همه‌پرسی برای تصمیم‌گیری ملی در باره مسائل مهم و سرنوشت ساز کشور و چه تصمیم‌گیری در باره رویکردهای برخی نهادها که در دهه‌های گذشته از تجدید نظر و ارزیابی دوباره آن‌ها پرهیز شده و به نوعی تابوی سیاسی تبدیل شده است، همه و همه در این گفته سردار علایی نهفته است که اقتضای شرایط امروز کشور تصمیم گرفتن در باره مسائل پیچده و بغرنج امروز ایران است. ایرانی که در شرایط دشواری در عرصه بین‌المللی قرار دارد و در داخل کشور هم با چالش‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی روبه‌رو است و این تصمیم گیری دشوار را به نوعی الزام و گزینه ناگزیر تبدیل می‌کند.