نیما فردوسی-گروه فرهنگی
«ایتالو کالوینو» در رمان «اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری» دو نوع روایت دور از هم را تلفیق کرده است: قصه گویی کمابیش کهن از طرفی و رمان نویسی پست مدرن از طرف دیگر. کالوینو از ابتدای کتاب مقامی قصه گو برای خود اتخاذ می‌کند و مخاطبش را دوم شخص خطاب کرده و تلاش می‌کند ارتباطی بی‌واسطه با او برقرار کند. مستقیما درباره اینکه انتظار چه کتابی را باید داشته باشد و چگونه کتاب را مطالعه کند با خواننده صحبت می‌کند. حتی حدس‌هایی می‌زند که کتاب را چگونه خریده است و در خلال این گفتگو به میان قصه‌ای می‌خزد که قهرمان اصلی آن خواننده است.
خواندن کتاب اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری، مانند این است که در کنار کالوینو نشسته باشید و کتابی ناشناس روبرویتان باز باشد، کالوینو برایتان حرف بزند و از نظریاتش درباره ادبیات و زندگی و در نهایت کتاب پیش رویتان بگوید و اشتیاق خواندن کتاب را در خواننده‌ای که شما باشید برانگیزد. اینطور شروع به خواندن داستانی می‌کنید با شخصیت‌های که عموما به دنبال چیزی می‌گردند، داستان ادامه پیدا می‌کند و با شخصیت جلو می‌روید و در حساس‌ترین و پرکشش‌ترین قسمت داستان، کالوینو کتاب را از شما می‌گیرد و دوباره شروع به صحبت می‌کند. پس از آن باز کتابی دیگر و داستانی دیگر و باز هم در نقطه حساس، ماجرا تکرار می‌شود. سرشت کلی کتاب همین است که شما را به میان داستان‌ها و شخصیت‌هایی پرتاب کند و قبل از اینکه درست متوجه شوید چه اتفاقی قرار است بیفتد، به داستانی دیگر هدایت شوید، داستان دیگری که سراسر متفاوت است.
در داستان کمرنگ پس‌زمینه کتاب، قهرمان اصلی که شمای خواننده هستید، یک علاقمند به کتاب است که می‌خواهد «اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری» را بخواند. پس از خرید کتاب و تمام کردن فصل اول، متوجه اشکالی در صحافی می‌شود و نمی‌تواند کتاب را ادامه دهد. به کتاب‌فروشی برمی‌گردد و آن‌ها با عذرخواهی از اتفاق افتاده کتاب دیگری به او می‌دهند و پس از آن دوباره و دوباره به دلایلی خواننده از ادامه کتاب محروم می‌شود.انگار شخصیت‌ها و مکان‌ها از خواننده فرار می‌کنند و پس از آنکه او را به خود علاقمند کرده‌اند دیگر هیچ نشانی به جا نمی‌گذارند. البته خواننده در این مسیر تنها نیست و خواننده دیگری نیز به همین مشکل برخورده‌است. این دو با کمک یکدیگر به دنبال سرنخی از کتاب واقعی در میان موجی از انتشاراتی‌ها و نویسندگان و مترجمان درست‌کار و متقلب گم می‌شوند، با باندهای قاچاق کتب زیرزمینی آشنا می‌شوند، با پلیس سانسور درگیر شده و هر چه می‌گردند، کمتر می‌یابند.
درون‌‌مایه اصلی کتاب، هم در فرم و هم محتوا شاید فرار از چهارچوب‌ها و قواعدی باشد که دور شخصیت اصلی را گرفته‌اند. شخصیت‌های داستان‌های نیمه‌کاره‌ای که می‌خوانیم همگی در حال چنین فراری به مقصدی نامعلوم هستند. همه آن‌ها گذشته‌ای یا عنصری از گذشته خود را انکار، یا از آن فرار می‌کنند. از پس این‌ها، خود ایتالو کالوینو هم از چهارچوب کلاسیک داستان فرار کرده و قاعده کلی آن را بهم می‌زند و داستان‌های متعددی را دائما بدون گرفتن نتیجه رها می‌کند.
«ایتالو کالوینو» نویسنده، ژورنالیست و فعال سیاسی بوده و برای هر سه عنوان در ایتالیا بسیار شناخته شده است. مقالات مهم بسیاری نوشته که آخرین آن‌ها تحت عنوان «شش یادداشت برای هزاره بعدی» توسط دانشگاه هاروارد منتشر شده است. این مجموعه شامل شش سخنرانی درباره ادبیات است که قرار بود در دانشگاه هاروارد توسط نویسنده قرائت شوند، اما درست شب پیش از سفرش به ایالات متحده برای ایراد سخنرانی، در بیمارستان بستری می‌شود و به علت عارضه‌ی مغزی، از دنیا می‌رود. مجموعه شش یادداشت برای هزاره بعدی توسط مترجم همین کتاب لیلی گلستان ترجمه و به همت نشر مرکز منتشر شده است. درباره اهمیت ایتالو کالوینو در ادبیات معاصر ایتالیا و جهان این نکته گفتنی است که آثار او بیش از هر نویسنده ایتالیایی دیگری در زمان حیاتش به زبان‌های دیگر ترجمه شده‌اند. در آثار او عشق به ادبیات به وفور به چشم می‌خورد. همچنین وی به شدت تحت تاثیر ادبیات کلاسیک بوده و رگه‌های درشت این تاثیر در آثار او احساس می‌شوند. او در کتاب «چرا باید کلاسیک‌ها را خواند» از ضرورت مطالعه آثار کلاسیک سخن گفته است. در کتاب حاضر، وی ادای دینی به داستایفسکی، نویسنده شهیر روسیه کرده است. او در شروع داستان مستقیما با خواننده گفتگو می‌کند و علاقمندان ادبیات را به یاد رمان شب‌های روشن داستایفسکی می‌اندازد. همچنین یکی از شخصیت‌های کتاب، نویسنده‌ای که دچار بحران نوشتن شده است جمله اول جنایت و مکافات را کپی می‌کند و تلاش می‌کند داستان را به گونه‌ای دیگر پیش ببرد اما جادوی کلمات داستایفسکی این اجازه را به او نداده و نویسنده مو به مو کپی کردن جنایت و مکافات را ادامه می‌دهد. از آثار دیگر کالوینو که مورد توجه مخاطب فارسی‌زبان قرار گرفتند می‌توان به: شوالیه نا موجود، ویکنت دو نیم شده، بارون درخت نشین و شهرهای ناپیدا اشاره کرد.
کتاب ترجمه‌ای خوب و روان دارد. اما اهمیت لیلی گلستان از نظر من بیش از اینکه به خاطر مهارت او در ترجمه باشد، به دلیل انتخاب‌های خوبش و معرفی آثار و نویسنده‌هایی بسیار مهم به جامعه ادبی کشور است. این کتاب توسط نشر آگه، به ترجمه لیلی گلستان در ۳۱۵ صفحه منتشر شده و قیمت آن ۲۲ هزار تومان است.
