خبرگزاری ایکنا نوشت: رهبر انقلاب اسلامی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را در ۲۹ بهمن‌ماه ۱۳۹۲ ابلاغ کرد و اکنون پنج سال از ابلاغ این سیاست‌ها می‌گذرد. در این سیاست‌ها بر نکات مختلفی از جمله فعال‌سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی، استفاده از ظرفیت اجرای هدفمند‌سازی یارانه‌ها در جهت افزایش تولید، اشتغال و بهره‌وری، کاهش شدت انرژی و ارتقای شاخص‌های عدالت اجتماعی، حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان، گسترش خدمات تجارت خارجی، استفاده از دیپلماسی اقتصادی، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، اصلاح نظام درآمدی دولت، تقویت فرهنگ جهادی در ایجاد ارزش افزوده، تولید ثروت، بهره‌وری، و ... تأکید شده است، اما موضوعی که باید به آن اشاره کرد این است که به نظر می‌رسد پنج سال بعد از ابلاغ این سیاست‌ها، هنوز این محورها محقق نشده و به ویژه نظام بانکی همکاری لازم را در این زمینه نداشته است.

ابراهیم نکو، کارشناس مسائل اقتصادی و عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به فرارسیدن پنجمین سال از ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی اظهار کرد: معمولاً سیاست‌های مهم، با موانع بزرگی هم مواجه هستند. به عبارت دیگر، به دنبال ابلاع سیاست‌های کلان از سوی مقامات ارشد نظام، بلافاصله دشمن هم در صدد ایجاد مانع برای اجرای آن سیاست‌ها برمی‌آید. به همین دلیل است که نباید انتظار داشته باشیم که هر سیاست ابلاغی با موفقیت کاملی مواجه شود. لذا دید آرمانی داشتن کفایت نمی‌کند.

دو مانع مهم تحقق اقتصاد مقاومتی

وی ادامه داد: به نظرم در طول پنج سال گذشته گام‌هایی در راستای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی برداشته شده است، اما این گام‌ها کفایت نمی‌کند، چراکه این گام‌ها، اقداماتی اساسی نبوده که بتواند انتظارات یک سیاست کلان و اساسی را برآورده کند. به عبارت دیگر، سستی‌های زیادی وجود دارد که به موانع ایجاد شده از دشمن هم ارتباطی ندارد.

نکو افزود: در واقع، موانعی که دشمن ایجاد می‌کند از یک سو و سستی در نهادها و سازمان‌های مربوطه یا در دولت و مجلس، مزید برعلت است که این سیاست‌ها هنوز به موفقیت مورد انتظار نزدیک نشود. تأکید رهبر معظم انقلاب در هر مقطع و موقعیت مهمی این بوده که به جای وابستگی به اقتصاد جهانی، به اقتصاد داخلی متکی باشیم. در واقع تا زمانی‌که اقتصاد داخلی تقویت نشده و برای آن برنامه‌ریزی اصولی صورت نگیرد، مسلماً هرچقدر هم که برای ارتباطات اقتصادی بین‌المللی برنامه‌ریزی کنیم، باز هم ناکام خواهیم بود.

سازوکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی طراحی نشده است

این نماینده سابق مجلس گفت: در لابه‌لای فرمایش اخیر رهبر معظم انقلاب هم به این موضوع اشاره شده که لازم است به میزان بیشتری به منابع دست‌نخورده داخلی تکیه کرده و این منابع را برای تبدیل به احسن و کالای مفید مورد توجه جدی قرار دهیم. این نشان از دغدغه مقام معظم رهبری در جهت تقویت اقتصاد کشور و مقاوم‌سازی آن دارد.

نکو با اشاره به اهمیت توجه به اشتغال‌زایی در اقتصاد مقاومتی بیان کرد: با مقاوم‌سازی اقتصاد، استغال‌زایی و مباحث دیگر مرتبط با آن محقق خواهد شد. در این راستا باید گفت که علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته، اما متأسفانه خروجی قابل قبولی از سوی نهادهای مسئول را شاهد نبوده‌ایم. به عبارت بهتر، مجلس نتوانسته است برنامه روشنی ارائه دهد که با یک خروجی مشخصی این انتظارات را برآورده کند. دولت هم سازوکار را نتوانسته ایجاد کند که بتواند استحکام بنیان‌های اقتصادی را به دنبال داشته باشد.

قوه مجریه و مقننه نمره قابل قبولی در زمینه اقتصاد مقاومتی دریافت نمی‌کنند

این کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: واقعیت این است که نمره قابل قبولی را نمی‌توان در زمینه تلاش برای تحقق اقتصاد مقاومتی به قوه مقننه و مجریه داد چراکه اقتصاد مقاومتی باید رضایتمندی مردم از اقتصاد را در پی داشته باشد اما آنچه شاهد هستیم این است که این رضایتمندی در حداقل ممکن قرار دارد و مردم برای تأمین معیشت با مشکل مواجه هستند و سفره‌های مردم کوچک‌تر شده و در زمینه اشتغال هم آن اتفاقی که باید رخ می‌داد هنوز روی نداده است.

وی با اشاره به ضرورت ارائه نقشه راهی برای تحقق اقتصاد مقاومتی یادآور شد: اقتصاد مقاومتی یک کلام یا یک جمله یا تعریف که نیست بلکه شامل خیلی از مطالب دیگر نیز می‌شود. لذا برای تحقق آن نباید فقط حول محور اقتصاد متمرکز شویم بلکه باید سلسله عواملی دست به دست هم دهند و نقشه راهی ارائه شود که نتیجه مثبتی را در پی داشته باشد.

عیوب بودجه‌های سالانه

نکو گفت: به نظرم ایراد اساسی که می‌توان هم به مجلس و هم به دولت گرفت این است که نتوانسته‌اند این اقتصاد مقاومتی را در لابه‌لای اسناد بالادستی همانند سند چشم‌انداز نظام و یا در برنامه‌های توسعه همانند برنامه ششم، به درستی تبیین کنند که براساس این برنامه‌ها، اقتصاد مقاومتی دیده شود چراکه اقتصاد مقاومتی بایستی در لابه‌لای برنامه‌های مهم اقتصادی و حتی سیاسی کشور تعریف شده باشد و روح همه برنامه‌های ما آغشته به اقتصاد مقاومتی باشد تا بتوانند آن چیزی که مورد انتظار است را حاصل کنند.

وی با اشاره به اهمیت توجه به اقتصاد مقاومتی در بودجه سالانه ادامه داد: بودجه سالانه همواره دارای عیب‌هایی بوده و این عیوب باعث شده است که ما نتوانیم انتظارات خود از جمله مقاوم‌سازی اقتصاد را محقق کنیم. برای مثال در بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور، ایرادات و اشکالات زیادی وجود دارد که همین عیوب می‌تواند مانعی بر سر راه اقتصاد مقاومتی باشد. اتکا به نفت همچنان وجود دارد و عدم توجه به مشکلات بین‌المللی همانند تحریم‌ها باعث شده که دولت خوش‌بینانه عمل کرده و مسائلی همانند تقویت تولید و صادرات هم همانند گذشته به فراموشی سپرده شده است.

تمام برنامه‌ها باید منطبق با اقتصاد مقاومتی تدوین شود

نکو افزود: بنده معقتدم دولت باید می‌توانست در بودجه سالانه یک گام نسبت به گذشته در جهت تقویت اقتصاد داخلی، تولید، صنعت و کشاورزی به جلوتر حرکت کند. این اقدام می‌توانست حرکتی در مسیر انتظارات اقتصاد مقاومتی هم باشد اما متأسفانه نقص‌هایی وجود دارد لذا اقتصاد مقاومتی موضوع جداگانه‌ای از سایر اسناد بالادستی نیست بلکه برنامه‌ای است که باید در تمامی اسناد و برنامه‌های اقتصادی و صنعتی و سیاسی ما مورد توجه قرار گیرد.

این نماینده سابق مجلس با اشاره به لزوم تطبیق اسناد و برنامه‌ها با اقتصاد مقاومتی گفت: به عبارت دیگر، اقتصاد مقاومتی موضوعی فراتر از یک یا چند برنامه است بلکه راه و روشی است که بایستی تمامی اسناد، برنامه‌ها و قوانین ما، خودشان را با آن تطبیق دهند که متأسفانه هنوز این اتفاق روی نداده است.

اقتصاد ایران آلوده به درآمدهای نفتی شده است

نکو درباره اهمیت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و همچنین در بیانیه گام دوم انقلاب بیان کرد: معتقدم دیگر آلوده به نفت شده‌ایم و اینکه بخواهیم تمام بودجه را از درآمدهای نفتی پاکسازی کنیم، حداقل برای مدت قابل توجهی امکان ندارد. از سوی دیگر اساساً قرار نیست که نفت را به طور کلی کنار بگذاریم بلکه باید قسمت اعظم نفت برای آیندگان مورد برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری قرار گیرد.

این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به راهکارهای مناسب استفاده از درآمدهای نفتی تصریح کرد: باید با استفاده از درآمدهای نفتی، زیرساخت‌های اقتصادی، تولیدی، صنعتی و کشاورزی به گونه‌ای ایجاد شوند که موجب اشتغال و تولید بیشتر شود. لذا فعلاً پاکسازی بودجه از نفت فعلاً امکان ندارد چراکه درآمدهای پایدار دیگر نداریم. درآمدهای مالیاتی ما کفاف نمی‌دهد. لذا اگر تولید رشد کند، مالیات بر فعالیت‌های اقتصادی هم افزایش پیدا کرده و می‌تواند جایگزین درآمدهای نفتی شود.

فشارهای اقتصادی به شرط نبود فساد قابل تحمل است

وی یادآور شد: بنابراین باید کاری کنیم که فروش نفت فقط برای هزینه‌های جاری مورد استفاده قرار نگیرد بلکه برای تولید و زیرساخت‌های کلان مصرف شود تا درآمدهای پایدار و طولانی مدت برای آیندگان در پی داشته باشد چراکه نفت متعلق به یک قشر یا زمان خاصی نیست بلکه در بلندمدت متعلق به همه اقشار جامعه در مقاطع مختلف زمانی است.

نکو با اشاره به تأکید رهبر معظم انقلاب بر مبارزه با فساد در بیانیه گام دوم انقلاب گفت: آنچه امروزه مردم را بیش از هر چیز دیگری آزار می‌دهد صرفاً مشکلات ناشی از فشارهای اقتصادی نیست. این فشارها قابل تحمل است به شرطی‌که فساد و اختلاسی وجود نداشته باشد و ثروت ملی به یغما نرود. اگر واژه‌هایی همانند گرسنگی و فشارهای اقتصادی و معیشتی و صرفه جویی به صورت عادلانه شامل همه اهالی جامعه، از مسئولان تا مردم باشد و همچنین توزیع ثروت به صورت یکسان یا متناسب با جایگاه‌های شغلی افراد باشد، عین عدالت است.

پدیده آقازادگی و ژن‌های برتر برای مردم آزاردهنده است

وی ادامه داد: به همین دلیل تا زمانی‌که فساد و اختلاس، آقازادگی و ژن‌های برتر وجود داشته باشد، پذیرش صرفه‌جویی و مقاوم بودن در برابر فشارهای اقتصادی برای تعداد کثیری آزاردهنده خواهد بود، چراکه این تبعیض‌ها برای مردم قابل قبول نیست. وقتی رهبر معظم انقلاب از مبارزه با فساد و تحقق عدالت صحبت می‌کنند منظورشان این است که فرقی بین اشخاص در برخوردها وجود نداشته باشد.

نکو در پایان بیان کرد: از سوی دیگر باید دانست که صرفاً برخورد کفایت نمی‌کند بلکه نیازمند پی‌ریزی سیاست‌هایی هستیم که جلوی فساد را بگیرد. اگر مردم هر روز شاهد یک فساد کلان بانکی یا اختلاس باشند برای آنها آزاردهنده خواهد بود. بنابراین مردم زمانی‌ دولت و نظام را یاری خواهند داد که اجازه بازتولید فساد وجود نداشته باشد. از سوی دیگر وجود پدیده شوم و ناپسندی همانند آقازادگی و ژن‌های برتر، برای نظام پسندیده نیست و با فرمایش رهبر معظم انقلاب هم سازگاری ندارد.

گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی