کمتر از یک ماه و نیم دیگر تا آغاز اعمال قوانین جدید مربوط به سوخت کشتیها در جهان باقی مانده و پالایشگاهها از این پس باید سوخت را با استاندارد جدیدی تحویل کشتیها بدهند، ولی تا به امروز هیچ راهحلی برای کاهش سولفور از سوخت کشتیها از سوی مسؤلان امر ارایه نشده است.
به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد، از اول ژانویه سال ۲۰۲۰ پالایشگاهها ملزم شدهاند که سولفور سوخت تحویلی به کشتیها را به کمتر از ۰٫۵ درصد کاهش دهند.
داستان از آنجا شروع شد که نگرانی مجامع بینالمللی نسبت به افزایش آلودگی هوا از دهه ۱۹۸۰، منجر به عزم جامعه جهانی برای تدوین و تصویب مقررات سختگیرانه زیستمحیطی شد، که می توان به تصویب کنوانسیون تغییر اقلیم (UNFCCC) در سال ۱۹۹۲ توسط سازمان ملل اشاره کرد .
براساس این گزارش سازمان بینالمللی دریانوردی (IMO) بهمنظور جلوگیری از آلودگی هوا توسط کشتیها، در سال ۱۹۹۷ ضمیمه ششم کنوانسیون بینالمللی جلوگیری از آلودگی کشتیها (کنوانسیون مارپل) را تصویب نمود، اگرچه عدم تمایل کشورها به اجرای الزامات ضمیمه جدید باعث گردید تا این ضمیمه ۸ سال بعد (در سال ۲۰۰۵) لازمالاجرا گردد.
این گزارش حاکی از آن است طبق مقرره ۱۴ ضمیمه ۶ مارپل، حد مجاز میزان سولفور در سوخت کشتیها تا ۴,۵ (m/m) درصد مجاز شناخته شد. به علاوه الزام سختی تحت عنوان «منطقه کنترل انتشار اکسیدهای گوگرد در ضمیمه مذکور برای مناطق دریایی شامل دریای کارئیب، دریای شمال، دریای بالتیک دیده شد که باید به سمت تولید سوخت پاک و عاری از سولفور میرفت و حد مجاز گوگرد در این مناطق نباید از ۱,۵ (m/m) درصد تجاوز مینمود.
لازم به ذکر است بین سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۰ سازمان آیمو، شروع به بازنگری ضمیمه ششم نمود و مقررات سخت گیرانه تری را در قالب یک برنامه زمانی کاهش میزان سولفور برای کلیه مناطق جهان در نظر گرفت. طبق بازنگری انجام شده، کلیه مناطق جهان (غیر از مناطق ECAکه از سال ۲۰۱۵ حد مجاز گوگرد به ۰,۱ درصد میرسید) موظف شدند از سال ۲۰۱۲ میزان گوگرد سوخت را به ۳,۵ درصد و از سال ۲۰۲۰ آن را به نیم درصد گوگرد برسانند.
این گزارش می افزاید کلیه کشتیها ملزم به استفاده از سوخت کم سولفور نیم درصد از اول ژانویه ۲۰۲۰ (۱۱ دیماه ۱۳۹۸) هستند. این امر بالطبع تأثیر بسزایی بر قیمت سوختهای دریایی، محصولات فرآوری از نفت خام و حملونقل دریایی جهانی خواهد داشت. مقررات جدید Sulfur Cap ۲۰۲۰ بهعنوان مسئله بزرگ زنجیره تأمین مطرح است، چراکه این مقررات و تبعات حاصل از آن بر زنجیره تأمین کالا و بهای تمام شده کالا در مناطق تولید و مناطق مصرفی، میتواند تاثیرات سوء بر فعالیتهای کشتیرانی و اقتصادی جامعه مالکان کشتیها، شرکتهای کشتیرانی، عرضهکنندگان سوختهای دریایی و خصوصاً کشورهای صاحب پالایشگاههای تولید سوخت و شرکتهای سوخترسان (صنعت بانکرینگ) برجای گذارد.
کارشناسان در این حوزه معتقدند که برای اجرای قانون جدید سوخت کم سولفور، چند راهکار وجود دارد که یکی از آن راه حل ها استفاده از سوخت با سولفور نیم درصد بهصورت واردات و یا تولید توسط پالایشگاههای کشوراست که البته واردات سوخت باعث وابستگی صنایع کشتیرانی و صنعت بانکرینگ به سوخت خارجی شده و با توجه به نوسانات قیمت سوخت، بر روی هزینههای حملونقل و بهای تمام شده کالا تأثیر زیادی خواهد گذاشت ، بنابرین تولید سوخت در داخل کشور صرفه بیشتری خواهد داشت.
بنابراین گزارش راه حل بعدی نصب سیستم اسکرابر (سیستم تصفیه اکسیدهای گوگرد) است که در این روش میزان گوگرد سوخت کشتی مهم نیست ولی به علت نیاز به توان مصرفی بالا و تخصیص فضای زیاد در کشتی، به رغم اینکه بر روی کشتیهای جدید و بزرگ قابلنصب است و همچنین بالا بودن هزینههای نصب و نگهداری، این روش را چندان مقرونبهصرفه نشان نمی دهد .
روش دیگری که از آن میتوان نام برد استفاده از سوخت گاز طبیعی مایع (LNG) که کشور از ذخایر طبیعی فراوانی از گاز مایع برخوردار است اشاره کرد ولی هزینه ساخت کشتیهای سازگار با LNG و هزینههای نگهداری، انتقال و توزیع سوخت LNG بالا است و بعلاوه از آنجایی که ۹۵درصد سوخت LNG حاوی گاز متان است، یک میزان هدر رفت سوخت را در پی دارد و عدم احتراق کامل گاز متان میتواند باعث انفجار و آسیبرسانی به شناورها و تأسیسات نگهداری و تخلیه سوخت LNG شود.
گفتنی است فعالیتهای دریایی و کشتیرانی مقادیر مختلفی از انتشارات ترکیبات گازی در جو را بهمراه دارند؛ ترکیبات گازی که از فعالیتهای کشتیرانی در حوزه بندری، حمل و نقل دریایی و صنایع دریایی تولید میشوند شامل:گازهای گلخانه ای (دی اکسیدکربن (CO۲)، مونواکسیدکربن (CO)، کربن سیاه (BC)) و گازهای غیرگلخانه ای (اکسیدهای گوگرد (SOx)، اکسیدهای نیتروژن (NOx) و ترکیبات ذره ای (PM) کوچک) است.
لازم به ذکر است بطورکلی بین انتشارات گازهای گلخانه ای (GHG) و غیرگلخانه ای (NON-GHG) تمایز وجود دارد. گازهای گلخانه ای منشا تغییرات آب و هوایی است و با تاثیر بر لایه ازن، گرمایش زمین و بارانهای اسیدی، به نوعی اثر جهانی دارد، در حالیکه گازهای غیرگلخانه ای عموماً اثرات مخرب و سوء بر روی سلامتی انسان و محیط زیست پیرامون خود میگذارد.
نکته حائز اهمیت این گزارش این است که حمل و نقل دریایی بیشتر در بخش انتشارات گازهای غیرگلخانه ای تاثیر دارد و در این میان انتشارات گوگرد بسیار حائز اهمیت است. بعنوان مثال اگر هر تن سوخت کشتی حاوی سه و نیم درصد گوگرد ، ۷۷ کیلوگرم اکسید گوگرد (SO۲) تولید کند، اگر همان سوخت حاوی گوگرد نیم درصد باشد، ۱۱ کیلوگرم SO۲ تولید میکند و در نتیجه هرچه سوخت عاری تر از گوگرد باشد، به حفظ سلامت انسان در پیشگیری از بیماریهای تنفسی و قلبی و حفظ محیط زیست کمک بیشتری خواهد نمود.
در پایان گفتنی است با توجه به شروع شمارش معکوس برای اجرای این قانون و با توجه به اینکه به گفته مقامات ۲۰۰ فروند کشتی اقیانوس پیما در ایران وجود دارد ولی هنوز از سوی مسئولان امر چه در وزارت نفت و چه در سازمان بنادر و دریانوردی و
علی الخصوص سازمان محیط زیست اقداماتی صورت نگرفته و در هالهای ازابهام قرار دارد و به نظر می رسد ضمن تشریح وظایف هریک از سازمان های متولی ، سازمان محیط زیست کشور می تواند به عنوان اولویت اول و پیشگام این اقدام مهم قرار بگیرد .
گلناز پرتوی مهر