محمد سلطانی فر در بهمن ماه سال گذشته در حالی از افزایش ۲۱ درصدی بودجه حمایتی مطبوعات برای سال ۹۷ حرف می زد که هرگز فکر نمی کرد در اندک زمانی مجبور شود درباب وضعیت وخیم رسانه های مکتوب صحبت کند.
معاون امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آن زمان ضمن ارائه آماری از رسانه‌های فعال در کشور در ۲ بخش مکتوب و مجازی، از همراهی رسانه‌ها برای تبیین شیوه بودجه‌ریزی، مفاد بودجه، شفاف سازی برای تنویر افکار عمومی در جهت استفاده درست از بودجه کشور صحبت کرد و عنوان داشت که در دنیای امروز، می‌توان با تکیه بر آگاهی‌های عمومی از همراهی مردم در شرایط سخت، به بهترین نحو استفاده کرد و این مهم با حضور هوشمندانه و منتقدانه رسانه‌ها قابل تحقق است.
اما در همان زمان گرانی کاغذ و کاهش اقبال عمومی به رسانه های مکتوب موجب وخامت احوال نشریاتی شد که به نحوی قصد داشتند مستقل باقی بمانند و حداقل کمتر نسبتی با ارکان قدرت و نهادهای دولتی برای بلندگوشدن برقرار نمایند.
تا جایی که اتمام سال گذشته مصادف شد با تعطیلی و یا کم کاری بسیاری از نشریات به جز آن ها که به دلیل وابستگی کامل سیاسی خیال شان تا حدی از ادامه حیات راحت بود. نشریات بسیاری به دلیل مشکلات مالی توان ادامه فعالیت را از دست دادند و روزنامه نگاران بسیاری طعم بیکاری را برای دفعات مکرر چشیدند.
سلطانی فر؛ در آن روزهای پر التهاب عنوان ساخت که وزارت ارشاد باید در پی دریافت پول از خزانه کشور برای پرداخت یارانه مطبوعات باشد و عیدی معاونت به رسانه ها را خبری خوش و البته کم جان چون «عدالت در پرداخت یارانه ها» در سال ۹۷ برشمرد. اما هیچ کدام از این حمایت های کلامی نتوانست جان بی رمق رسانه های مکتوب را به نسیم بهارانه و امیدی بنوازد.
**چرا نرخ آگهی های دولتی روزنامه ها بعد از دو سال کماکان ثابت است؟
"مهر" در تازه ترین گزارش خود به وضعیت اگهی ها در روزنامه ها پرداخته که بر اساس آن نرخ‌نامه جدید آگهی‌های دولتی نشان می‌دهد که به رغم اجرای طرح رتبه‌بندی رسانه‌ها، نرخ این تعرفه‌ها بعد از دو سال همچنان ثابت است و درِ کسب درآمد برای رسانه‌ها، بر همان پاشنه سابق می‌چرخد.
نرخ‌نامه آگهی‌های دولتی در رسانه‌ها برای سال ۱۳۹۷ به تازگی از سوی عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی جهت اجرا، ابلاغ شده است؛ با این وجود و به رغم اجرای طرح رتبه‌بندی رسانه‌ها (اعم از مطبوعات، خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری) از سوی معاونت امور مطبوعاتی این وزارتخانه، تغییری در این تعرفه‌ها به نسبت سال ۹۵ مشاهده نمی‌شود.
این در حالی است که رسانه‌ها (به ویژه آنهایی که حائز رتبه‌های بالای جدول رتبه‌بندی بودند) امیدوار و خوشبین بودند که وزارت ارشاد پس از دو سال که نرخ تعرفه‌های مربوط به درج آگهی‌های دولتی را در رسانه‌ها ثابت نگه داشته بود، تغییراتی در این جدول و در جهت حمایت از این رسانه‌ها (چیزی که وعده آن را داده بود) به وجود بیاورد و با افزایش نسبی نرخ این تعرفه‌ها موافقت کند.
**نرخ چاپ آگهی‌های دولتی و گزارش آگهی (رپرتاژ) در مطبوعات در سال ۹۷
بر اساس این گزارش نرخ‌نامه جدید که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آن را در راستای اجرای بند ۵ از ماده ۲ قانون اهداف و وظایف این وزارتخانه ابلاغ کرده است، در روزهای پایانی مسئولیت حسین انتظامی در معاونت مطبوعاتی این وزارتخانه تدوین و برای تائید به دفتر وزیر ارسال شد و شنیده‌ها حکایت از این دارد که به رغم انتقادهایی که از طرف مسئولان جدید معاونت مطبوعاتی به نرخ‌نامه یادشده وجود داشت و پیگیری‌هایی که از طرف اداره آگهی‌های این معاونت برای افزایش ۱۰ تا ۲۰ درصدی این نرخ صورت گرفت، اما همان دستورالعمل عیناً مورد تصویب وزیر ارشاد قرار گرفت.
**نرخ درج آگهی در خبرگزاری‌ها و پایگاه‌های خبری در سال ۹۷
بر اساس همین گزارش، شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه سال‌هاست که برخی رسانه‌ها صرفاً برای کسب اندکی سود آنی، حتی تا ۷۰ درصد پائین‌تر از نرخ تعرفه‌های ابلاغ شده از طرف وزارت ارشاد به همه رسانه‌ها، حاضر به درج آگهی‌های دولتی می‌شوند و به نوعی قیمت را در بازار آگهی‌ها می‌شکنند که این خود می‌تواند ضربه سختی به سایر رسانه‌ها باشد و آنها را از گردونه این رقابت نابرابر خارج کند.
نتیجه این فرآیند در میان مدت و طولانی‌مدت این است که وزارت ارشاد به رغم اجرای طرح‌هایی مانند رتبه‌بندی رسانه‌ها - که یکی از اهداف آن توزیع آگهی‌های دولتی میان رسانه‌ها بر پایه رتبه آنها در این طرح بوده است - دیگر حاضر به افزایش نرخ‌نامه آگهی‌های دولتی نخواهد بود؛ اتفاقی که دو سال است شاهد وقوع آن هستیم. به علاوه در این فرآیند، به تدریج آگهی‌های دولتی به چرخه آگهی‌های خصوصی سوق پیدا می‌کنند.
به عبارت ساده‌تر در این رقابت نابرابر که تنها هدف آن کسب سود آنی و زودگذر است، شرکت‌های دولتی که تا مدتی قبل حاضر بودند آگهی‌های خود را به رسانه‌های واقع در جایگاه‌های پائین طرح رتبه‌بندی رسانه‌ها (به خصوص روزنامه‌ها) بدهند، به تدریج از این کار رویگردان خواهند شد.
**مسائل مالی مانع اصلی فعالیت رسانه های ایران در خارج است
اما معاون امور مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آخرین مصاحبه خود با ایرنا، با بیان اینکه تعداد رسانه های ایرانی که در خارج از کشور نمایندگی دارند، به انگشتان یک دست هم نمی رسد، در مورد وضعیت نابسامان رسانه های غیر مکتوب اظهار کرده است: مانع اصلی حضور رسانه های کشورمان در خارج مشکلات مالی است.
محمد سلطانی فر، که برای شرکت در هفته فرهنگی ایران همراه با سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به جمهوری آذربایجان سفر کرده بود، از فعالیت رسانه های ایرانی در خارج، موانع و مشکلات آنها صحبت کرده و با تشریح حضور رسانه های خارجی در ایران، بر ضرورت برگرداندن مرجعیت خبری به داخل کشور و جذب مردم به رسانه های داخلی با تولید اخبار بدون سانسور تاکید کرده است.
وی در مورد حضور رسانه های ایران در خارج از کشور گفته است به غیر از دفاتر خبرگزاری جمهوری اسلامی و صدا و سیما، تعداد بسیار اندکی از رسانه های ایران در خارخ دفتر دارند، برای مثال در لبنان یکی دو تا از خبرگزاری های غیر دولتی مانند فارس و ایسنا نمایندگی دارند و بطور کلی به غیر از این دو رسانه بزرگ یعنی ایرنا و صدا و سیما، تعداد رسانه های ایرانی که در خارج فعالیت می کنند به انگشتان یک دست هم نمی رسد.
** فعالیت رسانه های خارجی در ایران چگونه است؟
بیش از ۱۶۰ رسانه خارجی از ۳۲ کشور به ۱۶ زبان در ایران فعالیت می کنند، کشورهایی مانند امریکا، انگلیس و فرانسه جزوه این کشورها هستند، رویترز ،سی ان ان ، واشنگتن پست و خیلی از رسانه های بزرگ مانند کیودو در ایران دفتر دارند.
و چهار رسانه نیز ار کشور آذربایجان شامل شبکه تلویزیونی «رئال آینس » و سه خبرگزاری ترند، آپا و آذرتاج در ایران فعالیت می کنند.
در مجموع ۳۰۵ خبرنگار در حوزه مطبوعات خارجی ایران فعال هستند و ۹۰ خبرنگار خارجی در این ۱۶۰ رسانه کار می کنند.
سلطانی فر در مورد رویکرد دولت درخصوص فعالیت رسانه های خارجی در ایران گفت: خواسته ما این است که تا پایان سال، تعداد دفاتر رسانه های خارجی در ایران را از ۱۶۰ به ۳۰۰ رسانه برسانیم، چون معتقدیم پیام های خوب داخل کشورمان را از طریق این رسانه ها می توانیم به گوش دنیا برسانیم .
وی در ادامه در مورد ضرورت حضور رسانه های ایران در خارج از کشور عنوام می کند که رسانه ای نمی تواند ادعا کند که تحلیل ها و مطالبش در مورد کشوری درست است ، مگر اینکه خودش نماینده ای در آنجا داشته باشد، به همین جهت ما معتقدیم که این اتفاق حتما باید شکل بگیرد. ولی مسائل مالی اجازه حضور در خارج را به رسانه های ایران نمی دهد. خبرگزاری های ما در داخل کشور هم برای گسترش دفاتر داخلی و فعالیت خود یا باید به نهاد یا دولت وابسته باشند یا آنقدر ضعیف عمل کنند که امکان فعالیت در داخل را هم نداشته باشند. در این زمینه وزارت ارشاد به ۴۲ خبرگزاری داخلی مجوز فعالیت داده است که فقط ۲۹ تا فعال هستند و از میان این تعداد خیلی ها ساختار یک خبرگزاری که در هر استانی نمایندگی و خبرنگار داشته باشد را ندارند و در حد بسیار محدودی نماینده خبری دارند. چهار پنج تا از خبرگزاری های ما به معنی واقعی خبرگزاری هستند و بقیه نتوانسته اند جایگاه یک خبرگزاری را داشته باشند.
سلطانی فر درمورد اینکه چرا خبرگزاری ها و رسانه ها در ایران درآمد زایی ندارند؟ معتقد است که در خبرگزاری های ایران، دلایل عدیده ای وجود دارد، ساختار امنیتی و سیاسی کشور اجازه نمی دهد که خبرگزاری های ما از محل فروش خبر و تحلیل و تولید محتوا مانند تولید عکس و فیلم و گزارش های مختلف خبری به آژانس های مختلف در آمدزایی داشته باشند .به محض اینکه، یک خبرگزاری داخلی با یک آژانس خبری قرارد داد منعقد کند متهم به کار کردن برای بیگانه می شود،این عامل اجازه نمی دهد که خبرگزاری ها و دفاتر خبری ما بتوانند آن جایگاه و ساختار لازم را برای اینکه در آمد زایی داشته باشند را شکل بدهند.
