میثم سعادت-گروه سیاسی
نزدیک به چهار دهه از پیروزی انقلاب میگذرد. با این حال سوالات زیادی درباره اتفاقات روزهای اول پیروزی انقلاب هنوز در ذهن ایرانیان وجود دارد. سوالاتی که گذر ایام، برای نسل جدید، جدی تر شده است.
روز دوشنبه انجمن اندیشه و قلم برنامه ای برگزار کرده بود تا چهره های سیاسی با گرایش های سیاسی مختلف از بازرگان، نخستین نخست وزیر جمهوری اسلامی، سخن بگویند.
در این همایش ابوالفضل بازرگان در همایش بازرگان و انقلاب اسلامی با اشاره به اتفاقات روزهای اول پیروزی انقلاب گفت با توجه به اینکه انقلاب اسلامی ایران طی دوره ای کوتاه به پیروزی رسید و فرصت پرورش نیروها نبود وقتی دولت بر سر کار آمد با مشکلاتی رو به رو شد که پیش از آن پیش بینی نکرده بود. همچنین دستگاههای دولتی و کارخانهها دچار مشکل شده بودند و چرخهای صنعت نچرخیده بود. با تمام مشکلاتی که وجود داشت و بعدا ایجاد شد دولت توانست چهار ماموریتش را تا قبل از استعفا انجام دهد. ایشان در دانشگاه تهران گفتند اهل تند روی نیستم. ضمنا وظیفه من انتقال قدرت از نظام قبل به جدید، اداره کشور، برگزاری رفراندوم، رفع خرابی ها و انتخاب مجلس موسسان تهیه پیش نویس قانون است و انقلابی گری ها را باید رهبر اداره کند. اما تا روز آخر ایراد می گرفتند که چرا دولت انقلابی عمل نمی کند.
برادرزاده مرحوم بازرگان در این همایش به مشکلاتی همچون پدیده ضد انقلاب، ضد دولت، فشارهای طاقت فرسا و نا به جا و ضعف تبلیغات بعدا در دولت بازرگان اشاره کرد و گفت تقریبا روزنامه و نشریه ای نداشتیم که مدافع دولت باشد. شدت و ضعف تخریب دولت فرق می کرد. رادیو و تلوزیون هم بلندگوی ضد دولت بود. شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی تشکیل شد، حداد عادل از وزارت فرهنگ و ارشاد و من از نخست وزیری در آن شورا شرکت می کردیم. می خواستیم روزنامه هایی سریع تر منتشر شود که از دولت حمایت کنند که وقتی آن ها هم منتشر شد باز به دولت انتقاد کردند.
بازرگان جوان درباره استعفای مهندس بازرگان هم گفت اینکه گفته می شود تسخیر سفارت آمریکا باعث استعفا شد درست نیست. از اردیبهشت ماه نامه نگاری ها ایجاد شد. حامل این متن من بودم. امام چند تن از روحانیون شورای انقلاب را مثل شهید بهشتی و مرحوم رفسنجانی و موسوی اردبیلی را خواستند تا ایشان را منصرف کنند. در طول راه از رادیو و تلوزیون اعلام شد که بازرگان استعفا داده و پذیرفته شده است. دیگر کار از کار گذشته بود. دولت بعد از ایشان خواستند که با نیروهای او همکاری کنند ایشان هم گفتند بیعتی در کار نیست هرکس می خواهد همکاری کند. همچنان که خودشان در شورای انقلاب باقی ماندند و به انقلاب تا آخر عمر کمک کردند.
دبیرکل نهضت آزادی نیز در این همایش گفت اولین چالشی که باید به آن اشاره کنم دیداری است که مهندس بازرگان در پاریس با رهبر انقلاب داشتند. رسم بود که همه به نوعی با رهبر در پاریس بیعت می کردند. مهندس بازرگان ساعت ها مذاکره کردند و قرار بود ایشان هم نامه ای به مانند بیعت بنویسند اما ایشان ایستادند و گفتند باید با یارانم در ایران صحبت کنم. همین موضوع یک چالشی ایجاد کرد. بعد به ایران آمدند در حزب مشورت کردند و بیانیه ای حزب داد که چون طی یک سال اخیر مردم رهبری آیت الله خمینی را پذیرفتند ماهم می پذریم. بحث حاکمیت رای ملت است.
وی درباره استعفای مهندس بازرگان هم گفت هم در حکم نخست وزیری و هم پذیرش استعفا ایشان آیت الله خمینی مراتب اعتماد خود به دیانت و سلامت مهندس بازرگان را اعلام می کنند. با یک لحن بسیار مثبت تمام سوابق علمی و مبارزاتی ایشان را تایید می کنند. اما بعد سخنانی مطرح می کنند که متفاوت است با این متون.
با این حال عباس سلیمی نمین برداشت متفاوتی از اتفاقات آن سال داشت. وی گفت بازرگان چطور میتواند یک روزه نگاهش را عوض کند؟ صداقت سیاسی دکتر سنجابی را در این زمینه بیشتر از بازرگان میدانم. ایشان در بیانیه سه مادهای نفی استبداد و سلطه غرب میکند. در ایران نهضت آزادی اعلام میکند ما هم نفی سلطه غرب را اعلام میکنیم اما خوب است عملکردهای پیدا و پنهان برخی دوستان نهضت آزادی را مورد مطالعه قرار دهیم و ببینیم آیا بر رای مردم استوار ماندند یا خیر. اگر اعتقاد به مردم داشتند چرا باید رهبری امام را میپذیرفتند؟ مردم راهبردی را مطرح کرده بودند که باید سلطه و استبداد بساطش جمع میشد و این نگاه مورد پذیرش مردم بود اما نگاه جبهه ملی و گروههایی که برای تغییر، راهبردی داشتند مشابه این نگاه نبود.
وی با اشاره به سخنان صدر سیدجوادی درباره تاریخ انقلاب گفت: او میگوید نهضت آزادی در مورد احتمال حمله آمریکاییها فکر میکند و فکر آنها تنها این بود که در شورای سلطنت ترکیبی ایجاد کنند و خودشان نیز در شورای سلطنت باشند. آیا این موضوع با بیانیه نهضت آزادی همخوانی دارد؟ نهضت آزادی به ابراهیم یزدی میگوید این را با امام مطرح کن اما یزدی میگوید امام قطعا نمیپذیرد.