محمد مهدی میثمی m.meisami@jahaneghtesad.com مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با مقایسه صادرات گاز به روش خط لوله و ال‌ان‌جی چنین نتیجه گیری کرده است که مطلوب ترین گزینه برای ایران در شرایط کنونی، صادرات گاز به وسیله خط لوله به کشورهای منطقه خواهد بود. به گزارش جهان اقتصاد، در چکیده این گزارش آمده است: صادرات گاز همواره یکی از مسائل اصلی حوزه انرژی کشور بوده است. در این میان انتخاب روش صادراتی برای صادرات گاز کشور بسیار حائز اهمیت است. با توجه به افزایش تولید گاز کشور ناشی از بهره برداری از فازهای میدان گازی پارس جنوبی و توسعه دیگر میادین گازی کشور، به نظر می‌رسد در سالهای آتی، کشور با مازاد گاز مواجه باشد. بنابراین در حال حاضر ضروری است جوانب و تبعات صادرات گاز به هر یک از دو روش ال‌ان‌جی و خط لوله مورد ارزیابی دقیق کارشناسی قرار گیرد تا بتوان منافع ملی کشور را حداکثر نمود. در این گزارش ابتدا یک تحلیل اقتصادی از روشهای صادرات گاز بر مبنای هزینه‌های هر روش انجام شده است. در ادامه با توجه به تفاوت قیمت گاز در بازارهای مختلف، سود خالص حاصل از صادرات این منبع انرژی به هر یک از مقاصد صادراتی محاسبه و اقتصادی ترین گزینه‌های صادرات گاز ایران تعیین شده است. در ادامه تبعات ژئوپلیتیکی صادرات گاز به هر یک از دو روش ال‌ان‌جی و خط لوله مورد ارزیابی قرار گرفته است. در این قسمت دو موضوع «جهانی شدن بازار گاز» و آثار آن بر طرف تقاضا و طرف عرضه و «اثرگذاری بر معادلات سیاسی منطقه» به وسیله ابزار صادرات گاز بررسی شده است. به عنوان جمع بندی با توجه به تحلیل اقتصادی و ژئوپلیتیک صادرات گاز به دو روش ال‌ان‌جی و خط لوله، در شرایط کنونی، مطلوب ترین گزینه صادراتی گاز ایران، صادرات گاز به روش خط لوله به بازار کشورهای منطقه خواهد بود. بنابراین ضروری است راهبرد کشور در حوزه صادرات گاز به نحوی اتخاذ شود که با افزایش تجارت (صادرات و واردات) گاز با کشورهای منطقه به «هاب انرژی» منطقه تبدیل شود. بر اساس این گزارش، علاوه بر جایگاه نخست ایران در زمینه منابع گازی در جهان، ۷۰ درصد سهم مصرف انرژی کشور نیز متعلق به گاز است. البته با در نظر گرفتن هزینه بالای انتقال گاز نسبت به نفت، صادرات نفت و مصرف گاز در داخل کشور (شامل مصارف صنعتی و تزریق گاز به میادین نفتی برای افزایش ضریب بازیافت) مقرون به صرفه تر است. البته با در نظر گرفتن مباحث ژئوپلیتیک و این موضوع که ماهیت راهبردی انرژی، تجارت آن را به سبب گره خوردن با مسائل سیاسی و امنیتی به امری ضروری بدل می‌سازد؛ صادرات گاز اهمیت فراوانی می‌یابد. بر این اساس، بازار گاز منطقه به دلیل نزدیکی جغرافیایی، اقتصادی ترین بازار صادرات گاز برای ایران به شمار می‌رود. پس از آن، بازار ال‌ان‌جی منطقه شرق آسیا به دلیل قیمت بالاتر خرید گزینه مطلوب صادرات گاز ایران است. البته در این گزارش تصریح شده است که با وجود قیمت‌های کنونی نفت، اروپا ( که به لحاظ سیاسی بازار بسیار مهمی برای صادرات گاز ایران محسوب می‌شود) و چین به لحاظ اقتصادی بازار مطلوبی برای صاردات گاز ایران نیستند. بر اساس این گزارش، هزینه‎های لازم برای صادرات گاز به روش ال‌ان‌جی را می‌توان با توجه به زنجیره ال‌ان‌جی به هزینه‌های اکتشاف و تولید، هزینه خط لوله از سرچاه تولیدی تا تجهیزات مایع سازی، حمل و نقل و بازگردانی به گاز تقسیم کرد. هزینه‌های بازگردانی به گاز و خطوط لوله به عهده کشور وارد کننده گاز است و در محاسبات وارد نمی‌شود. عمده هزینه ال‌ان‌جی مربوط به هزینه واحد مایع سازی آن است؛ چراکه سرمایه اولیه مورد نیاز برای احداث یک واحد مایع سازی بسیار بالا است. هزینه سرمایه اولیه یک واحد ال‌ان‌جی تابع عوامل مختلف جغرافیایی، اقتصادی و تکنولوژیکی است و در نقاط مختلف جهان متفاوت می‌باشد. البته با توجه به اینکه تاکنون هیچ واحد ال‌ان‌جی در کشور ساخته نشده است؛ هزینه سرمایه اولیه تأسیس یک واحد مایع سازی در ایران به طور دقیق مشخص نیست. برای صادرات گاز به روش خط لوله، پس از اکتشاف و تولید گاز، باید این گاز در پالایشگاه‌های گازی، شیرین سازی و ترکیبات زائد آن مانند کربن دی اکسید، سولفید هیدروژن، نیتروژن و... جدا شوند. پس از ورود گاز سبک تحت فشار به خط لوله، انتقال آن آغاز می‌شود. با توجه به افت فشار گاز درون خط لوله بایستی در فواصل معینی(حدود ۱۰۰ کیلومتر)، ایستگاه‌های تقویت فشار گاز نصب شود. اگر خط لوله از کشور واسطی بگذرد، باید هزینه ترانزیت گاز به این کشور نیز در محاسبات وارد شود. بنابراین هزینه‌های انتقال گاز به روش خط لوله شامل هزینه‌های اکتشاف و تولید گاز، احداث و تعمیر و نگهداری پالایشگاه، خطوط لوله و ایستگاه‌های تقویت فشار است. در نهایت با بررسی مجموع هزینه صادرات به روش خط لوله و ال‌ان‌جی، چنین نتیجه گیری شده است که در مسافت‌های کوتاهتر، به دلیل کمتر بودن هزینه سرمایه اولیه مورد نیاز برای احداث خط لوله، انتقال گاز به این روش اقتصادی تر است. در مقابل، ال‌ان‌جی در ابتدا هزینه سرمایه گذاری بالاتری نیاز دارد؛ اما به دلیل حمل این محصول به وسیله کشتی، با افزایش مسافت، هزینه‌های انتقال آن نرخ افزایش کمی دارد. بنابراین در یک مسافت خاص، هزینه انتقال گاز به هر دو روش با هم برابر می‌شود که این مسافت را نقطه سر به سر اقتصادی می‌نامند. با در نظر گرفتن این موضوع که نقطه سر به سر هزینه‌های خط لوله و ال‌ان‌جی بین ۴ هزار تا ۵ هزار کیلومتر است، صادرات گاز به کشورهای منطقه به وسیله خط لوله و صادرات به شرق آسیا به روش ال‌ان‌جی اقتصادی تر است. اروپا نیز روی منطقه سر به سر اقتصادی قرار دارد.