دکتر جواد شرف خانی، مدرس دانشگاه و تحلیلگر اقتصادی
با نگاهی گذرا به نتایج سر شماری سال ۱۳۹۵ می توان دریافت که وضعیت مهاجرت از روستا به شهر نگران کننده است زیرا تمامی پارامترهای جمعیت شناسی بجز جمعیت ساکن در روستاها نسبت به سال ۱۳۹۰ افزایش یافته است.جمعیت شهری، تعداد مردان و تعداد زنان هر کدام به ترتیب ، ۵٫۵ میلیون نفر، ۲٫۵ میلیون نفر و ۲٫۲ میلیون نفر نسبت به سال ۱۳۹۰ افزایش یافته و این در حالیست که جمعیت ساکن در مناطق روستایی بر عکس موارد فوق نه تنها افزایش نیافته بلکه حدودآ ۸۰۰ هزار نفر کاهش یافته است و این خود می طلبد که مسئولین کشور برای حل این مساله در روستاها از طریق مواردی چون: افزایش تولید ، توزیع عادلانه درآمد، بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی، افزایش مشارکت اجتماعی و بالا رفتن سطح استاندارد زندگی، استفاده بهینه از منابع و حفظ محیط زیست، افزایش ضریب نفوذ بیمه های اجتماعی و در مجموع ارتقای سطح رفاه اجتماعی چاره اندیشی کنند.
همانگونه که اشاره شد یکی از شاخصهایی که می تواند زمینه رفاه اجتماعی را تحقق بخشد برنامه مربوط به تامین اجتماعی از طریق بیمه های اجتماعی است .
بیمه های اجتماعی نقش بسیار مهمی در حفظ و بقای جوامع بشری و توسعه مناطق مختلف شهری و روستایی دارند.می توان گفت این بیمه ها بخشی از حقوق انسانی در همه کشورهای دنیا محسوب میشود که رابطه تنگاتنگی با توسعه اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی هر کشوری دارند لذا نقش بسیار ارزشمندی در زمینه عدالت اجتماعی و امنیت پایدار دارند و البته از نظر انجمن بین المللی تامین اجتماعی ، تحقق عدالت اجتماعی بدون بیمه های اجتماعی میسر نمی شود.
بیمه های اجتماعی معمولآ به دنبال حفظ قدرت خرید افراد در برابر پدیده هایی مانند پیری و از کار افتادگی، مرگ بیمه شده، خطر بیماری وبیکاری می باشند و نقش مهمی در اقتصاد جهانی دارند.
بر اساس مدل فرضیه چرخه زندگی ، انسانها در طی سنواتی که به فعالیت مشغولند و درآمد کسب میکنند، بخشی از آنرا پس انداز می نمایند و غالبآ در دوران بازنشستگی پس انداز ندارند و باید از پس انداز قبلی استفاده نمایند . ما می توانیم این موضوع را از طریق نظام بازنشستگی نهاد ینه کنیم که روال آن کسر و پرداخت حق بیمه از درآمد ها به قصد استفاده در دوران بازنشستگی می باشد.
مسلما مناطق روستایی و عشایری به دلیل موقعیت خاص اقتصادی ، اجتماعی و زیست محیطی از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند ، بنابراین در اینگونه مناطق توجه به بیمه های اجتماعی و افزایش ضریب نفوذ آن در این شرایط لازم و ضروری به نظر می رسد، زیرا بیشتر مشاغل روستایی و عشایری شامل کشاورزی و دامداری می باشد و این گونه مشاغل بصورت ذاتی دارای خطراتی هستند از جمله:خطر ناشی از تغییرات قیمت غیر قابل پیش بینی محصولات روستایی ، حوادث غیر مترقبه (شامل سیل، زلزله ، آتش سوزی و...) خطرات ناشی از آب و هوا(شامل خشکسالی ،سرمازدگی و یخ زدگی و...)
حال در مقابل خطرات فوق ، باید گفت که درآمد ناچیز خانواده های روستایی کفاف جبران خسارتها را ندارد اقشار محروم جامعه در مقابل این خطرات آسیب پذیری بیشتری دارند.لذا می طلبد که در مقابل این خطرات آسیب پذیری بیشتری دارند.
پر واضح است که دهیچ دولتی نمی تواند به تنهایی تمامی مشکلات ناشی از خطرات روستائیان و عشایررا مرتفع نماید.لذا مشارکت خود مدام در این فرایند از طریق پرداخت حق بیمه می تواند راهگشای این مساله باشد. بیمه اجتماعی روستاعیان و عشایر از جمله نهادهای حمایتی است که با توجه به ماهیت مشارکتی آن می تواند به روند توسعه کمک شایانی داشته باشد.
با وجود تلاتش هایی که طی سال های گذشته انجام شده اما هنوز بخش قابل توجهی از جمعیت کشور از جمله روستائیان و عشایر از پوشش بیمه ای و خدمات آن برخوردار نیستند.در شرایطی که ادامه فعالیتهای اقتصادی در مناطق روستایی و عشایری با تنگنا و مشکلاتی روبرو شده است و دولت نیز توان سرمایه گذاری گسترده در اینگونه مناطق را ندارد به نظر می رسد شاید بتوان از طریق تعلیم و گسترش خدمات بیمه های اجتماعی بخشی از این معضلات و تنگناها را مرتفع نمود.
یکی از موضوعاتی که در برنامه های توسعه ای به آن پرداخته شده ،اجرای قانون بیمه اجتمتعی روستائیان و عشایر می باشد و می توانست در دولتها ، بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
شاید بتوان با افزایش میزان جذابیتهای این بیمه و نیز ارتقای میزان اعتماد روستائیان به دولت و نهادهای دولتی از قبیل بیمه اجتماعی و نیز پرداخت یارانه بیمه ای توسط دولت شاهد استقبال بیشتر روستائیان و عشایر از این بیمه و نیز تلاش برای ماندگاری مردمان سخت کوش و تلاشگری در روستاها باشیم که با کمترین هزینه برای دولت به زندگی خود مشغول هستند که این امر در توسعه اقتصادی نیز موثر میباشد. بنابراین دولت باید با هماهنگی وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی اعتباری برای این صندوق در بودجه های سالانه لحاظ نماید تا شاهد توسعه فعالیتهای روستائی و امیدواری به آتیه روستائیان ، عشایر ، کشاورزان و دامداران این خطه باشیم.
