کدخبر: 49358
18:42
1395/09/30
علیرضا صادق-شامگاه دوشنبه، رسانه‌های جهان یک بار دیگر به صحنه نمایشی رعب‌آور و حیرت‌انگیز از وحشت و ترور مبدل شد. در مقابل دیدگان حیرت زده جهانیان تصاویری در همه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی پخش شد که حاکی از ترور سفیر روسیه در ترکیه توسط فردی داشت که همراه با فریادهای مذهبی و با یک اسلحه کمری سفیر روسیه را به گلوله بست. در صحنه‌ای که یادآور کشته شدن انور سادات رئیس‌جمهور مصر به دست ستوان خالد اسلامبولی بود، قاتل بعد از قتل و در کنار جنازه مقتول فریاد برآورد : سوریه را فراموش نکنید! حلب را فراموش نکنید! دوربین‌های روشنی که تا چند ثانیه قبل سخنرانی سفیر روسیه در یک نمایشگاه نقاشی را ثبت می‌کردند، حالا در حال ثبت فریاد زدن‌های جوانی بودند با ظاهری شبیه نیروهای امنیتی که اشعاری را فریاد می‌زد که این روزها بنیادگرایان در جبهه‌های مختلف بر زبان دارند. جوانی که تا با تیراندازی نیروهای امنیتی کشته نشد، دست از نمایش هولناکش برنداشت.
شامگاه دوشنبه اما آبستن یک حادثه تروریستی دیگر هم بود. کیلومترها دورتر از آنکارا و خاورمیانه، در پایتخت آلمان یک پناهجوی پاکستانی، کامیونی را به یک بازار فروش ویژه کریسمس هدایت کرده. اقدامی که تا لحظه تنظیم این گزارش ۱۲ کشته و ده‌ها زخمی داشته است. حادثه تروریستی در برلین بار دیگر این نکته هویدا را در معرض دید جهانیان قرار داد که بحران این روزهای خاورمیانه مدت‌هاست از مرزهای این منطقه عبور کرده و جهان را درگیر خود ساخته است.
دیشب شاید بسیاری در گوشه گوشه جهان به ریشه‌های این آشوب بی‌مرز می‌اندیشیدند؟ این که بحران از کجا آغاز شد؟ از بهار عربی و فروپاشیدن دیکتاتوری‌های دیرپا؟ از عراق غرق در آشوبی که با حمله آمریکا و برافتادن صدام به کام بلوا رفت؟ از حمله آمریکا به افغانستان بعد از حمله هواپیماها به برج و باروی سرمایه‌داری در نیویورک؟ به رها شدن افغانستان بعد از سقوط کمونیسم؟ از حمله صدام به کویت و باز شدن پای سربازان آمریکایی به سرزمین وحی که بن لادن را روانه افغانستان کرد تا این بار به جای امپراتوری کمونیستی با آمریکا جهاد کند؟ ... خیال در خیال پیش می‌رود، و هر رخدادی به پیش از آن ارجاع می‌دهد. به عمق تاریخ خاورمیانه... بحران در خاورمیانه ریشه‌دار و طولانی است و حالا به مرحله‌ای نفسگیر رسیده است و این روزها بدون مرز پیش می‌تازد...
قتل سفیر روسیه در آنکار : عواقب چرخش ترکیه؟
آندری کارلوف، سفیر روسیه در ترکیه را مولود مرت آلتین تاش، جوان ۲۲ ساله که فارغ التحصیل دانشکده پلیس ترکیه بود به قتل رساند. او با کارت شناسایی پلیس وارد این مراسم شده بود و هنوز روشن نیست که او چه سمتی در پلیس این کشور داشته است یا آن که به نیروهای امنیتی ترکیه وابسته است یا نه. ترور سفیر مسکو در ترکیه در روزهایی اتفاقی می‌افتد که ترکیه و روسیه علیرغم جهت متفاوت سیاست‌هایشان در سوریه به نوعی مصالحه خاموش دست یافته‌اند.
ترکیه علیرغم آن که به صورت کلی از مخالفان بشار اسد حمایت کرده و از ابتدای بحران مهم‌ترین مسیر ارسال سلاح و جنگجو به خاک سوریه بوده است، در مقابل سقوط حلب بر اثر بمباران‌های شدید ارتش روسیه و پیشروی نیروهای دولت سوریه، واکنش چندانی بروز نداد و حتی با مذاکره با روسیه کوشید تا شرایط خروج غیرنظامیان و مخالفان مسلح از حلب را تسهیل نماید. در مقابل دولت روسیه هم در مقابل حضور نظامی جدی ارتش ترکیه در قسمت‌های شمالی سوریه چندان واکنشی نشان نداده است. حضور ارتش ترکیه در این قسمت بیش از هر چیز برای جلوگیری از اتصال و یکپارچگی مناطق تحت کنترل کردهای شمال سوریه است.مخالفان سوری با حمایت زرهی ارتش ترکیه موفق شده‌اند تا شهر استراتژیک الباب را در این بخش از خاک سوریه تصرف نمایند.
این چرخش در سیاست ترکیه دو دلیل عمده دارد. نخست آن که بعد از کودتای نافرجام در ترکیه، دولت اردوغان انگشت اتهام خود را به سمت کشورهای غربی و آمریکا گرفت و این کشورها را به نوعی در این کودتا مقصر دانست. اصرار و تاکید اردوغان برای آن که دولت آمریکا فتح الله گولن را به این کشور مسترد سازد و خودداری دولت ایالات متحده از این کار، بر آتش خشم مقامات ترک افزود. ترکیه در مقابل کوشید تا مشکلات خود را با روسیه حل کند. تا پیش از آن روابط دو کشور به خصوص بر سر سرنگون شدن هواپیمای روسی توسط نیروی هوایی ترکیه بسیار درهم ریخته بود. بحرانی که آسیب‌های اقتصادی فراوانی به خصوص به صنعت تورسیم ترکیه وارد آورده بود.
اما دلیل دوم چرخش در سیاست ترکیه در سوریه، به تغییر اولویت استراتژیک این کشور باز می‌گردد. در سال‌های نخست بحران و جنگ داخلی در سوریه، برکناری بشار اسد به اولویت اول سیاست ترکیه در این کشور مبدل شده بود. تصویر به قدرت رسیدن اپوزیسیون اسلام‌گرا در سوریه، برای سیاستمداران حزب عدالت و توسعه بسیار جذاب بود و به عنوان تداوم سیاست عثمانی‌گری اردوغان و همراهانش شناخته می‌شد. اما با پیچیده شدن تدریجی بحران در صحنه سوریه و با به گل نشستن کشتی بهار عربی و از میان رفتن سرمایه‌های اسلام‌گرایان در مصر و تونس و سایر نقاط خاورمیانه این چشم‌انداز برای ترکیه تیره شد. از سوی دیگر خودمختاری روزافزون کردها در شمال سوریه، ترکیه را به شدت نگران کرد. در شرایط فعلی به نظر می‌رسد که رهبران ترکیه و شخص اردوغان بیش از آن که در پی برانداختن اسد از قدرت باشند، نگران مرزهای جنوبی این کشور با سوریه وقدرت گرفتن کردها در این مناطق هستند. هم از این رو در معاهده‌ای نانوشته با روسیه، حضور نظامی در این مناطق را به قیمت کاستن از حمایت از مخالفان اسد در مناطق دیگر سوریه انتخاب کرده‌اند.
ترور دیروز اما نشان داد که این چرخش برای سیاستمداران ترک بی‌هزینه نیست. هنوز روشن نیست که افسر جوان ترک به تنهایی اقدام به این کار نموده است یا آن که از حمایت سازمانی بهره‌مند بوده است. با این حال صرف این اقدام نشان می‌دهد که ضدیت با سیاست‌های روسیه و از آن مهم‌تر اسلام‌گرایی رادیکال در دستگاه‌های امنیتی و پلیس ترکیه هم ریشه دوانده است. اسلام‌گرایان رادیکالی که از رها شدن متحدان خود در حلب چندان خوشنود نیستند. احتمال دارد که دولت ترکیه این اقدام را مطابق معمول به هواداران گولن نسبت دهد. با این حال این مسئله چیزی از اهمیت ماجرا نخواهد کاست. دولت اردوغان در داخل ترکیه به شدت با مشکل مواجه و در بخش‌هایی از جامعه ترکیه دچار بحران مشروعیت است. در چنین شرایطی مواجه با اسلام‌گرایانی که پایگاه اصلی دولت او به شمار می‌روند بسیار ناخوشایند است.
ترور سفیر روسیه در آنکار : تاوان حضور روسیه در خارج از مرزها؟
روسیه با تروریسم بیگانه نیست. سال‌هاست که اسلام‌گرایان در بخش‌هایی از خاک این کشور مانند چچن و داغستان حضوری جدی دارند و یک نگرانی بسیار عمده امنیتی برای حاکمان کرملین به شمار می‌روند. گفته می‌شود که یکی از دلایل حضور نظامی روسیه در خاک سوریه نیز بیم از قدرت گرفتن اسلام‌گرایان افراطی در این کشور بوده است.
اگرچه دولت روسیه در دوران زمامداری پوتین سابقه درگیری‌های نظامی در چچن، گرجستان و اوکراین را دارد، حضور نظامی گسترده در سوریه اولین خروج روس‌ها از مرزهای امپراتوری شوروی بعد از پایان جنگ است. روسیه با این اقدام نظامی پرهزینه، خود را بازیگری اثرگذار در خاورمیانه و شاید مهم‌ترین بازیگر بحران سوریه در حال حاضر مبدل ساخت. با این حال این حضور قدرتمند عواقبی نیز برای روسیه در پی خواهد داشت. مهم‌ترین آن مبدل شدن روسیه به دشمن شماره یک اسلام‌گرایان افراطی و تکفیری در سال‌های پیشرو خواهد بود. امری که به موازات کمرنگ شدن احتمالی نقش آمریکا در خاورمیانه می‌تواند تشدید شود.
اقدام تروریستی در برلین : تعمیق بحران پناهجویان در اروپا
بحران پناهجویان این روزها به یکی از مهم‌ترین مسائل در صحنه سیاسی اروپا مبدل شده است. جایی که احزاب مختلف برای جلب نظر رای‌دهندگان سیاست‌های متفاوت خود را در قبال این بحران پیش می‌کشند. به خصوص احزاب راست افراطی با طرح دیدگاه‌های بر علیه حضور پناهجویان و با دامن زدن به احساسات رای دهندگان قصد جلب رای آن‌ها را دارند.
دولت آنگلا مرکل در آلمان از ابتدای بحران پناهجویان گشاده دستانه‌تر از سایر کشورهای اروپایی پناهجویان را در خاک خود پذیرفته است. وقوع رخداد تروریستی دیروز به دست یک پناهجوی پاکستانی می‌تواند موقعیت مرکل و حزب او را در میان رای‌دهندگان آلمانی متزلزل نموده و به او و حزبش در انتخابات آتی لطمه وارد آورد.
بحران بی‌مرز در غیاب راه حل جامع
بحران در خاورمیانه بسیار ریشه‌دار و طولانی است. پازل بغرنج منافع متعارض قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی چشم انداز دست‌یابی به یابی به راه حلی برای این بحران رو تیره کرده است. در چنین شرایطی تنها چیزی که باید منتظر آن بود رخ نمودن بحران در جلوه‌های جدید و خارج از همه مرزهای رسمی است. تا اطلاع ثانوی نباید از هیچ رخداد خونباری در ارتباط با این بحران چندان شگفت‌زده شد، هر چند نمی‌توان از نابود شدن هستی و زندگی میلیون‌ها تن متاسف نشد.
