معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با بیان اینکه ایران به طور متوسط سالانه ۲۵ سانتیمتر نشست می‌کند، نسبت به وضعیت آلایندگی منابع آبی با فاضلاب شهری هشدار داد.
به گزارش ایلنا، هدایت فهمی معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو در نشست حاشیه‌ای چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت آب با طرح این سوال که با توجه به بحران آبی که به وجود آمده آیا این مشکل راه حل فنی مهندسی دارد یا باید به دغدغه اجتماعی تبدیل شود تا قابل حل باشد؟ اظهار داشت: نشانه بحران آب این است که تعادل منابع و مصارف به هم می‌خورد. کشور ما و خاورمیانه در منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده و با این ویژگی اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی، بحران آبی در خاورمیانه به بحران اجتماعی و اقتصادی تبدیل می‌شود که این‌ها نیز بحران سیاسی را منجر می‌شوند. بحران اجتماعی به فروپاشی اجتماعی و حتی سیاسی منجر می‌شود.
وی با بیان اینکه در کشور ما راه‌حل کوتاه‌مدت به تنهایی جواب نمی‌دهد، افزود: طی کمتر از یک قرن جمعیت کشور هشت برابر شده و جمعیت شهری از ۳۲ به ۷۱ درصد افزایش یافته است و روستاها به سرعت خالی از سکنه می‌شوند و حاشیه‌نشینی شهرها به عنوان پدیده‌ای که قبل از انقلاب به وجود آمد به سرعت رشد کرده است و اکنون حدود ۲۰ میلیون حاشیه نشین شهری داریم، ۳۷ هزار روستا به دلیل مسائل آب و زیست محیطی خالی شده‌اند.
فهمی تصریح کرد: اکنون کشت آبی دو برابر شده و ۹۰ تا ۹۲ درصد آب شیرین کشور در کشاورزی مصرف می‌شود. بهره‌وری در ایران به ازای هر مترمکعب آب ۱٫۲ کیلوگرم و در دنیا ۲٫۵ کیلوگرم است اما بهره‌وری اقتصادی در ایران ۳۰ سنت و در دنیا ۲٫۵ دلار است.
وی ادامه داد: ما شرکت‌های تعاونی و سهامی زراعی را که بعد از اصلاحات ارضی به وجود آمده بودند به طرز عجیبی مختل کردیم و اراضی را تجزیه کردیم که اکنون به یک آفت تبدیل شده است.
معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با بیان اینکه عوامل اصلی بحران آب، افزایش جمعیت و مصارف بالاتر از بهینه، همچنین بهره‌برداری بیش از آستانه تاب‌آوری گفت: مصرف آب از مرز بحرانی گذشته است ما در ایران سه برابر ظرفیت آب بهره‌برداری می‌کنیم که فاجعه است و این بحران فقط پشت دیوارهای وزارت نیرو نخواهد ماند. ما در فرسایش خاک با ۲۰ میلیون تن در سال رتبه اول را داریم در زمینه جنگل تراشی، از بین بردن مراتع و تغییر کاربری اراضی و فضای سبز، آلایندگی و ریزگرد سرآمد هستیم. جنگل‌های هیرکانی، طعمه یک عده که به رانت‌های قدرت وابستگی دارند، شده است و مراجع قضایی هم توان مقابله ندارند.
وی در ادامه بیان کرد: در کشور ما در ۲۰ سال اخیر ۱۰ درصدکاهش بارندگی داشتیم و جریان رودخانه‌ای ۲۵ درصد کاهش یافته و خشکسالی پیوسته و متواتر شده است اما برنامه جامعه سازگاری با اقلیم نداریم. نکته طنز اینکه یکی از بندهای برنامه چهارم توسعه این موضوع بوده، اما تاکنون هیچ یک از برنامه‌های توسعه حتی ۵۰ درصد تحقق هم نداشته‌اند.
فهمی همچنین به ورود آلاینده‌های فاضلاب و بیولوژیکی به منابع آب اشاره و اظهار داشت: طوفان و بحران بزرگ‌تری در راه است و آن بحران کیفیت آب است بدون تردید مناقشات بزرگ اجتماعی در شهرها به وجود می‌آیند، هر مترمکعب فاضلاب هشت تا ۱۵ مترمکعب آب را از دسترس خارج می‌کند. ورود پساب و پسماند شهری و صنعتی به آب به سرعت در حال رشد است و تا یک تا دو سال آینده با بحران عظیم کیفی مواجه خواهیم بود. وقتی آب شرب آلوده شود تبعات آن غیرقابل پیش‌بینی است، شوری ممکن است باعث شود امکان خوردن آب را نداشته باشیم اما تبعات آلودگی فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی غیرقابل تصور است.
فهمی به ساختار معیوب اقتصادی آب کشور نیز اشاره کرد و گفت: این ساختار معیوب پیغام صرفه‌جویی به مصرف کننده نمی‌دهد. ۱۵۰۰ تومان هر متر آب تصفیه شده در شهرها توزیع می‌شود در حالی که ۴۰۰ تومان آن را دریافت می‌کنیم. کشاورزی که ۹۰ درصد آب کشور را مصرف می‌کنند (۹۰ میلیارد مترمکعب) ۱۰۰ تا ۱۵۰ تومان تمام می‌شود، اما فقط ۱۰ تا ۱۵ تومان آن را دریافت می‌کنیم. البته در همه جای دنیا به کشاورزی یارانه داده می‌شود اما نه این یارانه‌ای که ما می‌دهیم. یارانه دادن آنها هدفمند است ما فقط توزیع نقدینگی می‌کنیم.
وی در ادامه به ضعف ساختاری در بخش مدیریت سرزمینی اشاره و اظهار داشت: این موضوع در تمام عرصه‌های کشور دچار ضعف و مشکل است و نهادینه شده دلیل آن این است که نه حفاظت کمی و نه کیفی منابع زیستی را داریم به این ترتیب تمام منابع به سرعت از بین می‌روند ما در جهان در زمینه نابودی منابع و عدم حفاظت کمی و کیفی از آنها مدال‌آوریم.
وی ادامه داد: ناتوانی در استقلال نظام‌های بهره‌برداری در مدیریت سرزمینی که در طول قرون شکل گرفته بود را به هم زدیم و اشکال مدرن ساختیم اما متناسب با آن نظام مدرن بهره‌برداری ایجاد نشده‌اند. بنابراین شبکه سازی می‌کنیم اما کشاورز حاضر نیست مدیریت آن را بپذیرد.
