احسان سلطانی
پژوهشگر اقتصادی
شبکه تلویزیونی آمریکایی سی‌ان‌بی‌سی، که به پخش خبرها و تجزیه و تحلیل اقتصادی در سطحی جهانی شهرت دارد، در ارزیابی خود از کاهش ارزش پول ملی در ایران، می‌گوید کاهش ریال تبدیل به بحرانی شده که ممکن است به فروپاشی اقتصاد ایران بیانجامد.
برابری ریال با ارزهای خارجی، از جمله دلار، ظرف چهار ماه اخیر حدود یک سوم کاهش یافت و اوایل هفته جاری به شش هزار تومان در برابر یک دلار رسید، که باعث دخالت دولت و نیروهای انتظامی و جلوگیری از داد و ستد و بستن بازار ارز شد.
دولت حسن روحانی قول داده است نرخ برابری دلار را معادل ۴۲۰۰ تومان تثبیت کند، اما تاکنون اثری از دلار ۴۲۰۰ تومانی در بازار مشاهده نشده است، و تقریبا کلیه فعالیت‌های خرید و فروش ارز متوقف مانده است.
دولت داشتن ارز خارجیِ بیش از ۱۰ هزار یورو، یا معادل آن به دیگر ارزها را، جرم دانسته و بانک مرکزی هم از مردم خواسته است ارزهای خارجی شان را اگر متجاوز از ۱۰ هزار یورو یا معادل آن است، به بانک‌ها بسپارند.
کارشناسان می‌گویند، کاهش ارزش پول ملی ثبات اقتصادی و سیاسی ایران را تهدید می‌کند.
بحران واحد پول ایران می تواند ثبات سیاسی را تهدید کند
یادداشتی از الن والد، دکترای تاریخ و مشاور امور ژئوپولتیک و انرژی در نشریه فوربس
ایران علاوه بر صادارت نفتی چهل میلیارد دلار صادرات کالا دارد. مشکل تهران این است که نمی تواند این پول ها را به کشور برگرداند. با وجود لغو تحریم های بین المللی، ایران هنوز نتوانسته است هیچ بانک عمده بین المللی را جذب کند.
بسیاری از وارد کنندگان و صادر کنندگان کالا در ایران برای انجام تجارت خود از نرخ ارز غیر رسمی استفاده می کنند. حال که دولت می کوشد یک نرخ ارزی را اعمال کند این شرکت ها با دشواری های بیشتری برای انجام فعالیت هایشان روبرو خواهند شد.
ایران ممکن است محتاطانه در حال افزایش صادرات نفت خود برای جبران کمبود دلار در بازار باشد. در تولید نفت ایران یک افزایش سی هزار بشکه ای در روز دیده می شود. با این وجود به نظر می رسد صنعت نفت ایران توان افزایش صادرات بیش از این را ندارد. بر مبنای توافق اوپک ایران روزانه تا سقف چهار میلیون بشکه نفت می تواند تولید کند. اکنون تولید ایران به حدود سه میلیون و هشتصد و سی هزار بشکه رسیده است.
بحران واحد پولی ایران قدمی دیگر به سوی سقوط اقتصاد ایران است که انتظار می رفت پس از امضای توافق هسته‌ای جان بگیرد. شرایط دشوار اقتصادی بود که تظاهرکنندگان را در شماری از شهرهای ایران به خیابان ها کشاند، اگر چه حکومت آن اعتراضات را خاموش کرد. مهم است که وضعیت اقتصادی ایران کماکان زیر نظر باشد، زیرا به لحاظ تاریخی مسائل اقتصادی معمولا به چشمگیرترین ناآرامی های سیاسی در کشورها منجر می شود.
واحد پول ایران در حال سقوط؛ زمان آن است که آمریکا از این فرصت استفاده کند
یادداشتی در روزنامه هیل از ریچارد گلدبرگ و سعید قاسمی نژاد، مشاور ارشد و کارشناس «بنیاد دفاع از دموکراسی ها»
ریال ایران این هفته به پایین ترین ارزش خود در برابر دلار رسید. معمولا شگفتی های اقتصادی عامل محرکه نزول شدید یک واحد پول است. اما این بار چنین نیست. این سقوط تا حد زیادی واکنشی به خبر انتخاب جان بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی پرزیدنت ترامپ بوده است.
از زمان این تصمیم رئیس جمهوری آمریکا، ریال ۲۰ درصد ارزش خود را از دست داده است و تقریبا ۱۵ درصد از این نزول را در روزهای اخیر شاهد بوده ایم. با آغاز فعالیت رسمی جان بولتون در این هفته، بازار ایران از این ترس دارد که آمریکا در میان تلاش برای محدود کردن توسعه طلبی منطقه ای ایران به سوی سیاست های تخاصمی تری حرکت کند.
پرزیدنت ترامپ در حالی که دولتش می کوشد نواقص توافق هسته ای ایران را بر طرف کند، باید این ترس از سیاست های تند مشاور جدیدش را به فرصت تبدیل کند. مشخصا، کاخ سفید باید با تحریم دوباره «بانک مرکزی ایران» ترس صرافان ارز را تصدیق کند؛ این که اکنون قصد دارد آسیب هایی جدی به اقتصاد تهران بزند.
بر اساس تحلیل ما از داده های بانک مرکزی، از زمانی که پرزیدنت ترامپ در ماه اکتبر توافق هسته ای ایران را در هاله ای از ابهام فرو برد دلار در برابر واحد پول ایران حدود ۵۰ درصد تقویت شده است. اقتصاد ایران طی اعتراضات سراسری زمستان گذشته که تظاهرکنندگان نظام بانکی تحت کنترل رژیم، عدم فرصت های اقتصادی و آزادی های سیاسی را به باد انتقاد گرفتند در وضعیتی متزلزل قرار داشت.
در ماه فوریه، رهبران جمهوری اسلامی کوشیدند با بازداشت دلالان، بستن حساب های ارزی صرافان، تزریق دلار به بازار، ارائه گواهی سپرده ریالی مبتنی بر ارز و سپرده های ریالی با بهره بالا جلوی سقوط ارزش واحد پول ایران را بگیرند و تا حدودی هم موفق شدند. اما در ماه مارس، حتی این تدابیر هم اثری نداشت و موجب نگرانی صرافان شد. صرافان و دلالان ارز در سیزدهم ماه مارس هنگام معرفی مایک پمپئو، منتقد صریح توافق هسته ای ایران، به عنوان وزیر خارجه جدید به جای رکس تیلرسون، دوباره دچار دستپاچگی شدند.
ترس از تحریم های جدید تنها فاکتور محرکه نزول پر شتاب ریال نیست. سال ها فساد فراگیر و سوء مدیریت در رژیم مذهبی، اقتصاد ایران را آسیب پذیر کرده است. تهران دو نرخ مبادله ارزی دارد، یکی رسمی و یکی غیررسمی در خیابان. بر اساس ارزیابی ما تفاوت این دو نرخ در روز دوشنبه حدود ۲۱ هزار ریال بود در حالی که این تفاوت در اوائل دسامبر ۶ هزار ریال گزارش شده بود. وقتی این تفاوت افزایش می یابد خطر و بی ثباتی بیشتر می شود و پای مقام های فاسد را باز می کند که می توانند دلار را به قیمتی بالاتر در بازار بفروشند و در نرخ ارزان تر رسمی خریداری کنند.
هر چه ریال سریع تر سقوط کند، رژیم ضعیف تر خواهد شد. ایالات متحده در گذشته فرصت های بسیاری را برای منزوی کردن رهبران مذهبی ایران و توانمند کردن مردم از دست داده است. پرزیدنت ترامپ نباید این فرصت را از دست بدهد. زمان آن است که «بانک مرکزی ایران» دوباره تحریم شود.
گاردین: ریال ایران به پایین ترین سطح خود رسید، مردم برای خرید دلار تلاش می کنند.
هجوم ایرانیان برای خرید دلار و تنزل بی سابقه ارزش ریال عنوان مقاله گاردین چاپ لندن است.گاردین با اشاره با اینکه از آغاز انقلاب و روی کارآمدن جمهوری اسلامی، ارزش ریال دربرابر ارزهای خارجی مدام کاهش یافته است به تلاشهای حکومت ایران در مهاربحران پولی پرداخته و می نویسد اکنون خرید دلار نیز در گرماگرم نارضایتی های سیاسی بسیار دشوار شده است.
گاردین از بیژن خواجه پور اقتصاددان در وین نقل می کند که درگیریهای جناحی در داخل حکومت ایران، رقابت و نبرد قدرت، فشار بر دولت حسن روحانی ،و فشار تحریم های دولت ترامپ از عامل های عمده بحران کنونی پولی در ایران است.
گاردین می افزاید رئیس کل بانک مرکزی روز سه شنبه به مجلس احضار شد تا در یک جلسه پرهیاهو به اعتراض های نمایندگان درباره بحران ارز پاسخ بدهد. رئیس بانک مرکزی در آن جلسه اعلام کرد به هر یک از خریدارانی که بانک تشخیص دهد تا ۱۰ هزار یورو ارز فروخته می شود.
گاردین می افزاید بحران ارز سه ماه پس از ناآرامی های دی ماه گذشته روی داده که مردم به نابسامانی های اقتصادی اعتراض داشتند اما اعتراض ها به سرعت جنبه سیاسی پیدا کرد و به ۸۰ شهر کشیده شد. به نوشته گاردین پرزیدنت ترامپ در ماه مه آینده باید درباره تمدید برجام یا خروج ازآن تصمیم بگیرد.
