خبرگزاری ایکنا نوشت: دولت آمریکا در روزهای اخیر اعلام کرده که معافیت خرید نفت ایران از سوی برخی کشورها به پایان رسیده و دیگر هیچ کشوری حق خرید نفت ایران را ندارد و در واقع میزان فروش نفت ایران باید به صفر برسد. این وضعیت منجر به بیم و امیدهایی در کشور شده و از یک طرف این نگرانی ایجاد شده که کاهش فروش نفت و درآمدهای ارزی حاصل از آن منجر به وخامت اوضاع اقتصادی و نارضایتی مردم شده و از سوی دیگر برخی کارشناسان این وضعیت را فرصت مناسبی برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و مقاوم‌سازی اقتصاد می‌دانند، اما موضوعی که باید بررسی شود این است که راهکار مناسب برای مقابله با وضعیت کنونی و اقداماتی که مردم و مسئولان باید انجام دهند شامل چه مواردی هستند؟ همچنین آیا اساساً اقتصاد ایران ظرفیت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی را در شرایط کنونی دارد؟

مهدی تقوی، اقتصاددان و استاد بازنشسته دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره پیش‌بینی خود از آینده اقتصاد ایران بعد از اعلام آمریکا مبنی بر رفع معافیت خرید نفت ایران به وسیله برخی از کشورها و همچنین راهکارهای مواجهه مناسب با این اقدامات پرداخت و اظهار کرد: البته معتقدم به صفر رساندن فروش نفت ایران از سوی آمریکا حرفی بی‌اساس است. این حرفی را که پمپئو زد قبلاً ترامپ هم گفته بود که اجازه نمی‌دهم ایران یک قطره نفت صادر کند، اما موضوع این است که هم آمریکایی‌ها و هم هند و کره در مقابل این موضع آمریکا ایستاده‌اند.

اروپایی‌ها از ترامپ پیروی نمی‌کنند

وی با اشاره به نیاز بسیاری از کشورهای جهان به نفت ایران ادامه داد: بسیاری از کشورها از جمله کشورهایی که بیان شد نیازمند نفت ایران هستند. از سوی دیگر مسئله اساسی این است که اگر ایران در بازار نفت خارج شود قیمت نفت به شدت افزایش پیدا خواهد کرد بنابراین اروپایی‌ها در این زمینه از ترامپ پیروی نکرده‌اند. همچنین چین، هندوستان، کره جنوبی و برخی کشورهای دیگر که نیازمند نفت ایران هستند اعلام کرده‌اند که همچنان از ایران نفت را خریداری خواهند کرد.

تقوی به فعالیت تجاری ترامپ و تلاش وی برای کسب درآمد شخصی اشاره کرد و افزود: معتقدم ترامپ شخصی بی‌سواد است و چنین بازی‌هایی از سوی وی صرفاً برای کسب درآمد تجاری است. حتی آمریکایی‌ها را هم عصبانی کرده است. با این اوصاف امیدواریم که همچنان خرید نفت از سوی اروپایی‌ها و آسیایی‌ها ادامه پیدا کند. البته اروپا که فعلاً به خوبی از برجام حمایت کرده و امیدواریم این حمایت‌ها ادامه پیدا کند.

آمریکا توان مجازات اقتصادی همه کشورها را ندارد

این اقتصاددان با اشاره به وضعیت سهمیه و فروش نفت ایران در بازار نفت تأکید کرد: اکنون میزان سهمیه نفت ایران در اوپک ۲ میلیون و صد هزار بشکه نفت در روز است، اما آن گونه که وزیر نفت گفته‌اند اگر بتوانیم یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه نفت هم بفروشیم می‌توانیم اقتصاد خودمان را همچنان اداره کنیم و حتی می‌توانیم وضعیت اقتصادی کشور را بهبود ببخشیم.

وی در پاسخ به این پرسش که اگر آمریکا کشورهای خریدار نفت ایران را مجازات کند آیا همچنان از ایران نفت خواهند خرید؟ افزود: مسئله اساسی این است که آمریکا تنها کشور دنیا که نیست. معتقدم آمریکا توان مجازات همه کشورهای دنیا را ندارد. چین با جمعیت میلیاردی و بسیاری کشورهای دیگر از جمله کره جنوبی که یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خودرو و با صادرات بسیار زیاد است اگر مورد تحریم و فشار قرار بگیرند آسیب زیادی نخواهند دید، چراکه اکنون تبدیل به اقتصادهایی بزرگ شده‌اند.

کاهش فروش نفت باعث افزایش قیمت آن می‌شود

استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به سیاسی‌کاری ترامپ گفت: ترامپ سیاستمداری حرفه‌ای نیست و اکنون اقداماتش صرفاً تجاری و غیرسیاسی است، وگرنه دیپلمات‌های ایرانی که در زمان قبل از روی کار آمدن دونالد ترامپ با آقای جان کری و دیپلمات‌های اروپایی‌، برجام را به ثمر رساندند و هیچ تحریمی علیه ما وجود نداشت، اما متأسفانه این بازی‌های سیاسی ترامپ برای ما دردسرساز شد. امیدواریم هرچه زودتر شاهد خاتمه یافتن دولت وی باشیم.

تقوی در پاسخ به این پرسش که اروپا تا چه اندازه می‌تواند در برابر آمریکا مقاومت کند؟ یادآور شد: اروپا اعلام کرده که همچنان از ایران نفت خواهیم خرید. این اقدام بر روی صادرات نفت ایران تأثیر خواهد گذاشت. البته بین فروش یک میلیون بشکه نفت در روز و دو میلیون بشکه که قطعاً تفاوت وجود دارد، اما کاهش فروش نفت ایران قطعاً قیمت نفت را در بازارهای جهانی افزایش خواهد داد، اما احتمالاً با کاهش فروش نفت، وضعیت بغرنجی را هم پیش‌رو خواهیم داشت.

حذف ایران از بازار نفت فشار زیادی به غربی‌ها وارد می‌کند

وی به تلاش عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی برای جبران نفت ایران در بازار اشاره و تصریح کرد: در حال حاضر حدود یک میلیون و صد هزار بشکه فروش روزانه نفت داریم، اما برخی کشورها از جمله عربستان اعلام کرده‌اند که کاهش نفت ایران را جبران خواهند کرد و این هم یکی از معضلات ماست که کشورهای نفت‌خیز از تحریم نفت ایران خوشحال هستند، اما اگر بتوانیم همچنان این میزان نفت را بفروشیم امورات ما می‌گذرد.‌

این کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا کشورهایی همانند عربستان توان جبران نفت ایران در بازار را دارند؟ اظهار کرد: به نظرم آن‌ها در شرایط کنونی چنین توانی را دارند اما موضوع این است که با حذف نفت ایران، قیمت نفت هم به میزان زیادی افزایش پیدا می‌کند؛ به گونه‌ای که فشار زیادی بر کشورهای غربی وارد خواهد شد. این سخنان صرفاً شعار هم نیست، بلکه قانون عرضه و تقاضا همین است که وقتی عرضه کاهش پیدا کند، قیمت کالا هم افزایش پیدا خواهد کرد و در نتیجه اگر نفت ایران هم از بازار حذف شود، قیمت نفت با افزایش بی‌سابقه‌ای مواجه خواهد شد.

امیدواریم ترامپ استیضاح شود

وی در پاسخ به این پرسش که آیا همراهی اعراب با جهان غرب در تحریم نفتی ایران را اقدامی غیراخلاقی می‌دانید؟ تأکید کرد: قبل از انقلاب اسلامی هم اتفاقی برعکس شرایط کنونی رخ داد و اعراب، جهان غرب را تحریم نفتی کردند و ایران هم نفت غرب را تأمین می‌کرد و به سود خوبی هم دست پیدا کرد. بنابراین نمی‌توان گفت که کار کنونی اعراب غیراخلاقی است، چراکه هر کشوری به منافع ملی خودش می‌اندیشد و آن را در اولویت قرار می‌دهد. لذا اگر ما کمتر تولید کنیم عراق و عربستان اقدام به تولید بیشتر می‌کنند، چراکه پول بیشتری نصیب آنها خواهد شد.

تقوی به قرارداد برجام اشاره کرد و افزود: برجام قرارداد خوبی بود اما متأسفانه ترامپ همه چیز را به هم زد. البته لابی اسرائیل و عربستان هم در آمریکا فعال هستند، ولی تا زمانی‌که اوباما در آمریکا فعالیت داشت چنین بازی‌هایی علیه ما درنمی‌آورد. الان در کنگره هم فشارهای زیادی به ترامپ وارد می‌شود و بحث استیضاح وی هم مطرح است که امیدواریم به نتیجه برسد و جهان از شر او خلاص شود.

وضعیت آینده اوپک

این اقتصاددان درباره وضعیت آینده اوپک تأکید کرد: اوپک یک سازمان است و اگر عده‌ای از اعضای آن سازمان، خودشان را از این سازمان کنار بکشند بنابراین فرومی‌پاشد. یکی از احتمالاتی که در مورد آینده اوپک وجود دارد این است که عربستان مدام به فکر جبران کاهش فروش نفت ایران باشد و این اقدام عربستان در جلسات اوپک منجر به اختلاف نظر و دعوا شود. لذا این سازمان از بین برود.

وی درباره وضعیت بعد از فروپاشی اوپک نیز بیان کرد: در اوپک کنترلی بر فعالیت اعضا و میزان فروش نفت از سوی آنها وجود دارد، اما اگر این سازمان فرو بپاشد، آنگاه کشورهای صادرکننده نفت هرکاری را که مایل باشند انجام خواهند داد. در واقع رقابتی در میان آنها ایجاد شده و کشورها به هر میزان که مایل باشند نفت می‌فروشند.

آیا می‌توانیم از وابستگی به درآمدهای نفتی رهایی یابیم؟

استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این پرسش که آیا این تحریم‌ها می‌تواند فرصت مناسبی برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی باشد؟ گفت: معتقدم در شرایط کنونی چنین امکانی وجود ندارد، چراکه اگر درآمدهای نفتی ما صفر شود، دلار کمتری وارد اقتصاد کشور می‌شود و از سوی دیگر اگر بنا بر تولید داشته باشیم، نیازمند خرید ماشین‌آلات از اروپا و سایر کشورها هستیم و اگر ارز لازم را در اختیار نداشته باشیم، توان کشور برای واردات کالاهای سرمایه‌ای هم کاهش پیدا می‌کند و وضعیت بغرنج خواهد شد.

تقوی در پاسخ به این پرسش که بهترین استراتژی برای مقابله با این وضیعت چیست و چه مسیر مشترکی باید توسط دولت و مسئولان در پیش گرفته شود؟ یادآور شد: مردم که کاری از دستشان برنمی‌آید، بلکه دولت باید با برنامه‌‌ریزی دقیق برای مقابله با کاهش درآمدهای ارزی چاره‌اندیشی کند. در واقع دولت نیازمند اتاق فکر با حضور مسئولان ارشد اقتصادی از جمله وزیر اقتصاد است و سایر تیم‌های اقتصادی است تا بتواند برای چنین مشکلاتی چاره‌اندیشی کند.

وی در پایان تصریح کرد: تا قبل از زمان ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور را دارا بودیم که اقتصاددانان بسیار خوبی در آنجا حضور داشتند و می‌توانستند کمک‌های زیادی به دولت ارائه دهند و در واقع این سازمان همانند یک اتاق فکر برای دولت بود، اما متأسفانه در آن دولت آن را منحل کردند و تبدیل به یک دفتر کوچک در نهاد ریاست‌‌جمهوری شد.

گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی