درهجدهمین نشست کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران مطرح شد
گروه تولید-کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران درادامه مباحث مطرح شده در سمینار«ساختار صنعتی کشور درافق برنامه ششم توسعه» ، پیشنهادات کارشناسان موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی برای تکمیل سیاست‌های صنعتی برنامه ششم توسعه را در هجدهمین نشست خود مورد بررسی قرار داد.
واردات خودرو توسط افراد غیرمجاز
در این نشست، مجتبی خسروتاج، رییس سازمان توسعه تجارت، به ارائه توضیحاتی درباره سیاست‌های ارزی و اثر آن بر سیاست‌های تجاری پرداخت. او با اشاره به حواشی که حول ثبت سفارش و واردات خودرو ایجاد شده است، گفت: در هر نظام تجاری که در آن برای واردات محدودیت ایجاد شود، عده‌ای درصدد دور زدن این محدودیت خواهند بود.
او با اشاره به مقطعی که واردات خودرو با محدودیت‌هایی مواجه شده است، گفت: از ۶۴۰۰ خودرویی که در زمان مسدود بودن سامانه، ثبت سفارش شده، ۴۵۰۰ دستگاه اظهار نشده است. ضمن اینکه این خودروها دارای ضوابط فنی تعیین شده بوده و حقوق و عوارض گمرکی آن نیز پرداخت شده است. اما مساله آن است که واردات این خودروها توسط کسانی صورت گرفته که مجاز به واردات خودرو نبوده‌اند.
او همچنین توضیحاتی در مورد بازار ثانویه ارز ارائه کرد که محمد اتابک، عضو این کمیسیون دلایل عدم شمولیت فولادی‌ها و شرکت‌های پتروشیمی در بازار ثانویه را جویا شد. اتابک گفت: ارزی که از ناحیه شرکت‌های فولادی وارد سیستم کرده‌ایم اکنون برای گشایش ال‌سی به خودمان اختصاص نمی‌دهند.
**مکانیزم مفسده‌انگیز
در ادامه مهدی پورقاضی که ریاست کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران را برعهده دارد، این پرسش را مطرح کرد که کدام یک از کالاهایی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد کشور شده است، با همان نرخ به دست مصرف‌کننده رسیده است؟ او گفت: دولت مکانیزمی را ایجاد کرده که بسیار مفسده‌انگیز بوده است. در حالی که این راهکار نیز وجود داشت که همه کالاها با نرخ آزاد وارد کشور شود و دولت مابه‌التفاوت نرخ آزاد و نرخ یارانه‌ای را به عنوان یارانه به مصرف‌کنندگانی اختصاص می‌داد که نیازشان مبرم و شناخته شده بود. دولت اصول اقتصاد آزاد را به دست فراموشی سپرده است؛ در حالی که بازگشت به اقتصاد کوپنی نتایج روشنی دارد.
خسروتاج در پاسخ به این سخنان گفت: مسئولان نمی‌خواهند اجازه دهند که نرخ کالاها افزایش پیدا کند. اما درعین حال نظام چند نرخی فعلی نیز فسادآفرین بوده است. دراین میان، کسانی که مدافع مکانیزم بازار هستند، هنوز نتوانسته‌اند، نظرات را به کرسی بنشانند. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که اقتصاد اکنون در شرایط عادی قرار ندارد.
با این حال محمد اتابک معتقد بود تصمیمات اتخاذ شده اگر چه به نام حمایت از تولید بوده اما منفعت دلالان را در پی داشته است.
پس از آن، علیرضا کلاهی صمدی، عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران، با اشاره به اینکه تامین مواد اولیه صنعت در شرایط فعلی دچار شیزوفرنی شده است، افزود: اتاق تهران باید به این مساله، یعنی نحوه تامین مواد اولیه‌ای که یارانه دریافت می‌کند، ورود پیدا کند.
**پیشتازی هیدورکربوری‌ها
پس از طرح این مسایل، بررسی دستور اصلی این نشست، یعنی سیاست‌های مکمل توسعه صنعتی در برنامه ششم توسعه با گزارشی که داریوش مبصر، مشاور رییس موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازارگانی ارائه کرد، آغاز شد.
مبصر در ابتدا به این نکته اشاره کرد که سهم بخش صنعت در اقتصاد به قیمت‌های ثابت رو به کاهش است و این کاهش از سال ۱۳۷۳ آغاز شده و تا سال ۱۳۹۳ ادامه یافته است. البته سهم صنعت نسبت به تولید ناخالص داخلی با قیمت‌های جاری افزایش یافته و این بدان معناست که به رغم کاهش ارزش افزوده صنعت، میزان تولید افزایش یافته است.
او سپس با طرح این پرسش که اجرایی شدن احکام برنامه ششم توسعه در بدنه تولید صنعتی چه تغییراتی ایجاد می‌کند، افزود: با اجرایی شدن برنامه ششم توسعه، سهم صنایع شیمیایی و پالایشگاهی (هیدروکربوری) از ارزش-ستانده صنعتی تا پایان برنامه ششم توسعه از ۳۳٫۷ به ۴۳٫۶۲ درصد می‌رسد و سهم صنایع فلزی و کانی غیرفلزی (معدنی)، صنایع غذایی و نساجی، صنایع خودروسازی، ماشین‌آلات مولد برق و مکانیکی از ارزش ستانده صنعتی کاهش می‌یابد.
مبصر گفت: چنانچه روند موجود ادامه یابد، افزایش ۴٫۵ واحد درصدی سهم صنایع شیمیایی و پالایشگاهی (هیدروکربوری) از ارزشستانده صنعتی، افزایش جزئی سهم صنایع فلزی و کانی غیرفلزی (معدنی) از ارزش ستانده صنعتی و کاهش سهم صنایع غذایی و نساجی، صنایع خودروسازی، ماشین‌آلات مولد برق و مکانیکی (ساخت‌محور) از ارزش ستانده صنعتی محتمل خواهد بود.
به گفته مبصر، سناریوی دیگری هم وجود دارد و آن تشدید تحریم‌های بین‌المللی و اثر آن روی صنعت است: در صورت تشدید تحریم‌ها، پیش‌بینی می‌شود که سهم صنایع شیمیایی و پالایشگاهی (هیدروکربوری) از ارزشستانده صنعتی ۱۱٫۱ واحد درصد افزایش پیدا کند و افزایش جزیی سهم صنایع فلزی و کانی غیرفلزی (معدنی) از ارزش ستانده صنعتی توام با کاهش شدید سهم صنایع غذایی و نساجی (کشاورزیپایه)، سهم صنایع خودروسازی، ماشین‌آلات مولد برق و مکانیکی (ساخت‌محور) از ارزش ستانده صنعتی نیز متصور خواهد بود.
این کارشناس اقتصادی سپس به سیاست‌های مرتبط با توسعه صنعتی پرداخت و گفت: معمولا عوامل برنامه‌ریزی نشده بر عملکرد سیاست‌های اعلامی در برنامه تاثیر نامطلوبی می‌گذارد. ضمن آنکه، سیاست‌های ارزی بر سیاست‌های تجاری سلطه داشته و به تبع آن سیاست‌های صنعتی از عملکرد سیاست‌های تجاری تاثیر پذیرفته است. در عین حال، نوسانات نرخ ارز برعملکرد سیاست‌های صنعتی، تجاری و فناوری در مقاطع مختلف اثرات قابل توجهی داشته است.
او همچنین با بیان اینکه در مسیر توسعه صنعتی کشور طی برنامه‌های توسعه اقتصادی ابهام وجود داشته است، افزود: پنج برنامه گذشته دائما در حال چرخش میان درون‌نگری، برون‌نگری و قلمرو رقابت نامعین بوده است. از این رو ضرورت تدوین استراتژی توسعه صنعتی با تعیین درون‌نگری و برون‌نگری، قلمرو رقابت، اصلاح مقیاس واحدهای تولیدی، زنجیره ارزش و توسعه صنایع پایین‌دستی، تخصصی شدن تولید یا تنوع پردامنه، شبکه تامین، گرایش به توازن یا عدم توازن در توسعه، آمایش صنعتی و معدنی، الگوی حمایتی و سیاست‌های مالی دولت، اولویت‌بندی‌های افقی و عمودی صنعتی، رویکردها و سیاست‌های تجاری احساس می‌شود.
**سرگردانی میان درون‌نگری و برون‌گرایی
پس از این سخنان مهدی پورقاضی با تاکید بر اینکه درون‌گرا یا برون‌گرا بودن سیاست‌های صنعتی مشخص نیست ادامه داد: سیاست‌های ما در حرف برون‌گرا و در عمل درون‌گراست. چطور ممکن است در یک سیاست برون‌گرا، واردات ۱۴۰۰ قلم کالا به یکباره ممنوع شود. حتی برای صادرات نیز ممنوعیت‌هایی ایجاد شده و این مغایر با برون‌گرایی است. از طرفی، استراتژی صنعتی و تجاری کشور مشخص نیست وعده‌ای که خود را نخبه می‌پندارند، تصمیماتی اتخاذ می‌کنند که روی کل اقتصاد کشور اثر می‌گذارد.
رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران سپس با اشاره به راهکاری که مبصر برای پوشش نوسانات ارزی ارائه کرد گفت: در سایر نقاط جهان که نوسانات نرخ ارز محدود است، سازمان‌های بیمه‌ای اقدام به هجینگ می‌کنند. اما دراقتصادی مانند اقتصاد ایران که نوسانات دراین حد است، هیچ سازمان یا نهادی هجینگ را بر عهده نمی‌گیرد. بنابراین این راهکار کاملا منتفی است.
در همین حال مبصر در پاسخ به مسایل مطرح شده گفت: افت ارزش افزوده صنعت نسبت به تولید ناخالص داخلی به دلیل قیمتگذاری است. اکنون نظام قیمت، نظامی به هم ریخته است که باید برای اصلاح آن تدبیری اندیشید. موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی و مرکز پژوهش‌های مجلس مطالعه مشترکی را با یکدیگر آغاز کرده و در خلال بررسی برخی طرح‌ها و لوایح نیز ارتباطاتی با هم داشته‌اند.
مبصر با اشاره به اینکه سیاست‌های اقتصادی کشور دراسناد بالادستی برون‌نگر و درعمل درون‌نگر است، ادامه داد: حتی اگر سیاست‌های صنعتی و تجاری درون‌نگر باشد، باید به این نکته توجه داشت که ارزش بازاری تولیدات داخلی رو به کاهش است. ضمن آنکه اکنون زمان آن فرا رسیده که زنجیره صنایع پایین‌دستی توسعه پیدا کند. اگر رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران و یا سایر فعالان بخش خصوصی بر این باورند که صنعت و سیاست‌های صنعتی درون‌گراست، برای کمک به اصلاح این رویکرد باید اقدام و تلاش کنند.
